Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesinde (f.1, b.2) Maliye Bakanlığı’na, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme yetkisi verilmiştir. Maliye Bakanlığı tarafından, Resmi Gazete’de yayımlanan 268 seri numaralı “Gelir Vergisi Genel Tebliği” ile kira tahsilat ve ödemelerinin Banka ve PTT idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki (İspatlama) zorunlu hale getirilmiştir.Bu zorunluluğa, bir başka deyişle tahsilat ve ödemelerde belge ile tevsik zorunluluğuna uyulmaması halinde uygulanacak yaptırım ise Kanun’un mükerrer 355. maddesine 5228 sayılı Kanun’un 10. maddesiyle eklenen bir fıkra ile düzenlenmiştir.
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355. maddesinde, banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik edilmeyen kira tahsilatı veya ödeme işlemleri için ödemeye konu tutarın %5’i oranında idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. Ancak yaptırım bu şekilde düzenlenirken maddenin birinci fıkrasında yer alan ve mükellef grupları itibarıyla üç bentte farklılaşan cezalara yollamada bulunulmuş ve kesilecek idari para cezasının söz konusu ceza tutarlarından aşağı olamayacağı belirtilerek, idari para cezası açısından bir alt sınır belirlenmiştir. Bu düzenlemelere göre söz konusu yollarla yapılmayan kira ödemelerine kesilecek idari para cezasının alt sınırı (2016 yılı için), birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı için 1.370 TL, ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler için 690 TL, bunların dışında kalanlar için 340 TL şeklinde oluşmuştur.
268 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 1/11/2008 tarihinden itibaren konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenlerin, 2. 1/11/2008 tarihinden itibaren İşyerlerinde, limit aranmaksızın işyerini kiraya verenler ile kiracıların 3. (298 seri No’lu GVK Genel Tebliği ile) 1/7/2017 tarihinden itibaren tutarı ne olursa olsun haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarının kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Vergi Daireleri, özellikle konut kiralarında banka kanalı ile ödemenin yapılmayıp elden ödeme yapıldığının tespit edildiği hallerde Vergi Usul Kanununun mükerrer 355. Maddesi uyarınca ceza kesmektedir. Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesinde yer alan hüküm uyarınca, mükerrer 257 nci maddeyle getirilen zorunluluklara uymayanlara özel usulsüzlük cezası kesilmekte olup, bu cezalar da her bir ay için ayrı ayrı kesildiğinden kira bedeli dikkate alındığında mülk sahipleri için ağır bir yükümlülüktür. Diğer vergilendirme işlemleri gibi bu cezalara karşı vergi mahkemelerinde vergi davaları açılması mümkündür.
Anılan madde uyarınca kira ödemelerinin banka ve ptt üzerinden yapılarak tevsik edilmesi yönünde getirilen zorunluluklara uymayanlara kesilecek özel usulsüzlük cezası,;
1- Birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 2018 için 1.600 TL, 2019 için 1.900 TL’den 2020 yılı için 2.300 TL’den,
2- İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 2018 için 800 TL, 2019 yılında 980 TL’den, 2020 yılı için 1.200 TL’den,
3- Yukarıdaki bentlerde yazılı bulunanlar dısında kalanlar hakkında 2018 yılı için 400 TL, 2019 yılı için 490 TL’den, 2020 yılı için 600 TL’den az olmamak üzere her bir işlem için bu işleme konu tutarın %5’idir.
Bu alt sınır düzenlemesi, adalet ve hakkaniyete aykırı olduğu gerekçesi ile Edirne Vergi Mahkemesi tarafından Anayasa Mahkemesine taşınmıştır. Anayasa Mahkemesi E.2016/124 K.2016/155 sayı ve 7.9.2016 tarihli Kararı ile “mükelleflerin 213 sayılı Kanun’da gösterilen ekonomik büyüklük ölçütlerine göre belirlenen sınıflarına göre kademeli şekilde ceza miktarında belirlemeye gidilmektedir. Bu nedenle, itiraz konusu kuralla öngörülen yaptırım ile cezaların caydırıcılık fonksiyonunun sağlanması amacı arasında makul bir orantı bulunmadığı söylenemez. Bu yönüyle, itiraz konusu kural ölçülü olduğu gibi adalet ve hakkaniyet ilkelerine de aykırı değildir” gerekçesi ile maddenin Anayasa’ya aykırı olmadığına oybirliği ile karar vermiştir.
Öte yandan, Anayasa Mahkemesine başvuran Edirne Vergi Mahkemesi kararında da vurgulandığı üzere:
"Kişilerin bazı tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumlan veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme yükümlülüğü getirilmesi ile bu yükümlülüğü ihlal edenlerin idari para cezasıyla cezalandırılmaları kanun koyucunun takdir hakkı kapsamında kalmaktadır. Bununla birlikte kanun koyucunun, takdir hakkı kapsamında öngördüğü yaptırımın, adil ve hakkaniyete uygun olması gerekmektedir.
...
Vergi ödeme yükümlülüğünün mali güce göre olması hususundaki bu kuralın, vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümlerin cezaları bakımından da geçerli olduğu kuşkusuzdur.
Bununla birlikte, davacının tevsik zorunluluğuna uymaksızın ödediği belirtilen toplam kira bedelinin yaklaşık % 905 katı ve;
- Kira ödemesi 1 TL olana, kira bedelinin 690 katı;
- Kira ödemesi 100 TL olana, kira bedelinin yaklaşık 7 katı;
- Kira ödemesi 3.000 TL olana, kira bedelinin yaklaşık 4’te l’i; Oranında ceza verilmesine dayanak olan kanuni düzenlemenin, vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümlerin cezalarının mali güce göre olmasını sağladığından bahsedilemez. Buna göre, iptali istenilen ibarenin Anayasa’nın 73 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında yer alan “Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.” kuralına da aykırı olduğu değerlendirilmiştir.
" denilmekte olup, tesis edilen cezaların Anayasanın 73. Maddesine aykırı olduğu gibi ölçülülük ilkesine de aykırı olduğu (bizce) kuşkusuzdur.
Özellikle konutlar için aylık 500 TL'den fazla gelir elde eden mülk sahiplerinin kira bedellerini banka kanalıyla tevsik etmeleri gerekmektedir. Aksi taktirde her bir ay için kira bedelinin %5'i oranında özel usulsüzlük cezası tahakkuk ettirilecek olup, geriye doğru beş yılın incelenmesi halinde toplam altmış ay için ceza kesilebilecektir.
268 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile getirilen kiraların banka ve PTT ile ödenmesi zorunluluğu sonucu bu yolla ödeme almayan birçok mülk sahibine özel usulsüzlük cezası kesilmesinin önünü açmıştır. Özellikle İstanbul, Ankara, Bursa gibi illerde vergi daireleri banka kanalıyla ödeme yapılmadığının tespiti halinde geriye doğru birkaç yılı baz alarak ceza kesmekte olup, apartman ortak giderleri, kapıcı giderleri vb diğer ödemeler de sanki kira ödemesi gibi dikkate alınarak hatalı cezaların tahakkuk ettirildiği görülmektedir. Bu gibi hallerde hukuka aykırı tahakkuk ettirilen cezalara karşı vergi davaları açılması mümkündür.
Av. Sadi KAYABAŞI
