“Vazife Malüllüğü”, kamu görevlileri ile erbaş ve erlerin görevlerini yapmakta iken gerek görevlerinin çeşitli sebep ve tesiri ile gerekse işyerlerinde meydana gelen kazalar nedeniyle yürüttükleri görevleri yerine getiremeyecek derecede “malul” olmaları veya hayatlarını kaybetmeleri halinde haklarında uygulanacak hükümlerin belirlendiği bir statüdür. EGM personelinden de görevi başında yaralanan personelden Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği uyarınca C, D ve E dilimi sağlık şartlarını taşıyanların vazife malulü sayılarak idari polis olmaya hak kazanmaktadır.
Kamu görevlisinin görevini yapamayacak duruma gelip gelmediğinin belirlenmesinde ise ilgili tarafından yürütülen hizmetin niteliği ve çalışma koşulları önem taşıdığından, bu konuda kamu
görevlisinin görev yaptığı kurumca çıkarılan özel bir düzenleme var ise bu
düzenlemenin de dikkate alınması gerekmektedir.
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun
44. maddesinde, her ne sebep ve suretle olursa olsun vücutlarında hasıl olan
arızalar veya düçar oldukları tedavisi imkansız hastalıklar yüzünden
vazifelerini yapamayacak duruma giren iştirakçilere malul denileceği ve
haklarında bu Kanunun malullüğe ait hükümlerinin uygulanacağı, 45. maddesinde malullüğün, iştirakçilerin vazifelerini yaptıkları sırada vazifelerinden doğmuş olması halinde buna vazife malullüğü ve bunlara uğrayanlara da vazife malulü denileceği kurala bağlanmıştır.
Aynı Yasa'nın 50. maddesinde iştirakçilerin her çeşit malullüklerinin ve ihtisasa taalluk eden hastalıkların kurulusu tam olan
hastanelerin sıhhi heyetlerinin raporu ile belirtileceği öngörülmüş, ayrıca bu
tür hastanelerin bulunmadığı yerlerde raporların nasıl düzenleneceği de madde
metninde belirtilmiş, 51. maddesinde ise vazife malullüklerinin vazifeden
dogmus olduklarının raporla anlaşılamaması halinde bunların 45. maddedeki sebep
ve Sartlar altında doğduğu ve 48. maddedeki hallerin de bulunmadığının tüzükte
gösterilecek usul ve belgelere göre belirtileceği kural altına alınmıştır.
Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği 03 Ocak
2018 tarihli Resmi Gazete ile değişmiş olup, yeni Yönetmeliğin “''Vazife
Malullügü ve İdari Polislik'' kenar başlıklı 17. Maddesi şöyledir:
a) Görevleri sırasında veya görevlerinden dolayı
uğradıkları kaza veya saldırı sebebiyle ya da görevin sebep ve tesiri ile
yaralanan veya sakat kalanlar ile Emniyet Teşkilatında bütün hizmet
sınıflarında görev yapmakta iken fiili askerlik görevini ifa etmek üzere
aylıksız izne ayrılanlardan, askerlik hizmetini ifa ederken görevin sebep ve
tesiri ile yaralanan veya sakat kalan personelin tedavileri 657 sayılı Devlet
Memurları Kanununun 105 inci maddesi hükümlerine göre sağlanır.
b) Bu kapsamdaki personelin vazife malullüğü talebi
olması durumunda; bu Yönetmelik hükümlerine uygun olacak şekilde alınmış olan
son durum ve dilim belirtir sağlık kurulu raporları ile birlikte tüm sağlık
dosyaları sağlık komisyonunca incelenir. Bütün hizmet sınıfları için C, D ve E dilimi
sağlık şartlarını taşıyanların sağlık dosyaları, değerlendirilmek ve karara
bağlanmak üzere Personel Dairesi Başkanlığı aracılığı ile Sosyal Güvenlik
Kurumuna gönderilir.
(2) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından vazife
malullüğüne karar verilenlerden, vazife malulü olarak çalışmaya devam edenler
birimlerinin faal görevleri dışında kalan diğer görevlerde sivil olarak
çalıştırılır.
(3) Sosyal Güvenlik Kurumunca vazife malullüğü ile birlikte vazife malulü olarak çalışmaya devam edebileceğine karar verilenlerin talepleri halinde; Emniyet Hizmetleri Sınıfı personel idari polisliğe veya durumlarına uygun kadrolara, Emniyet Hizmetleri Sınıfı harici diğer hizmet sınıflarındaki personel ise durumlarına uygun kadrolara Genel Müdür onayı ile aktarılırlar. Psikiyatrik hastalıklar açısından D dilim sağlık şartlarını, tüm branşlar için E dilimi sağlık şartlarını taşıyan Emniyet Hizmetleri Sınıfı personel idari polisliğe aktarılamaz."
Yeni düzenleme ile D ve E dilimi yanında C sağlık dilimine giren polis
memurlarının vazife malulü sayılacağı açık bir şekilde düzenlenmiştir. Yukarıda
düzenlemesine yer verilen hükümler uyarınca, Sosyal Güvenlik Kurumunun,
öncelikle davacının mevcut rahatsızlığının vazifesinden kaynaklanıp kaynaklanmadığının tespiti bakımından bir değerlendirme yapacağı, vazifesinden kaynaklandığının belirlenmesinden sonra bu kişilerin görevlerini yapamayacak
duruma gelip gelmediklerinin tespiti noktasında da Emniyet Teşkilatı Sağlık Sartları Yönetmeliğinin ilgili hükümlerinin dikkate alması ve vazife malullüğü
konusunu özel olarak düzenleyen Yönetmeliğin 17. maddesi hükümlerini göz önünde
bulundurması gerekeceği kuşkusuzdur.
Uygulamada görevi başında zarar gören özellikle polis memurları için açılan davalarda idare mahkemelerince ilgilinin sağlık durumunun Yönetmelik uyarınca hangi sağlık dilimine girdiğine yönelik hakem hastane tayine dilerek yada Adli Tıp Kurumunun bilirkişiliğine müracaat edilerek rapor alınmakta ve bu rapor uyarınca karar verilmektedir.Nitekim, polis davası avukatı olarak takip ettiğimiz bir dosyada (Ankara 3. İdare mahkemesi, 2020/619 Mahkemece; "Olayda, davacı vazife malulü olup olmadığının belirlenmesi amacıyla sağlık kurulu raporu alınmak üzere Mahkememizce Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne sevk edilmiş ve 25/02/2021 gün ve 992 sayılı kurul raporu ile davacının durumunun Genel cerrahi açısından ETSSY EK-3.4 bölüm C dilimi 9. Maddeye uyar, Gastroentoloji açısından ETSSY EK-3.1 bölüm C dilimi 14. maddesine uyar, Ortopedi açısından ETSSY EK-3.9 bölüm A dilimi 1(a) maddesine uyduğunun belirtildiği görülmüştür. Buna göre; her ne kadar, 5434 sayılı Kanun'da vazifesini yapamayacak duruma giren iştirakçiler malul kabul edildiği için, davacının "malul" kabul edilemeyeceği gerekçesine dayanılarak işlem tesis edilmiş ise de, yukarıda aktarılan Yönetmeliğin 17. maddesine göre (C) dilimi sağlık şartına sahip olanların; vazife malulü sayılmaları ve istekleri halinde idari polis olarak istihdam edilebilme olanaklarının bulunması karsısında, vazife malullüğü hakkında Kurumca bu yönden bir değerlendirme yapılması gerekmekte olup, davacının malul olmadığı gerekçesiyle tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır." şeklindeki gerekçe ile işlemin iptaline hükmedilmiştir.
Uygulamada genellikle hakem hastane tayin edilerek rapor alınması yaygın ise de, üniversite hastanelerinden alınan raporların da yeterli görülerek işlemin iptal edildiği vakidir. Takip ettiğimiz bir başka dosyada Ankara 16. İdare Mahkemesi, 2020/1261sayılı dosyada "olayda, davacının mevcut rahatsızlığının 11/12/2000 tarihinde meydana gelen yaralanmaya bağlı olduğu hususunda taraflar arasında ihtilaf bulunmadığı, Bursa Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi'nce düzenlenen 03/02/2020 tarihli rapordaki bulgulara göre davacının (C) dilimine uygun olduğu anlaşıldığından, görevi esnasında yaralanması nedeniyle meydana gelen rahatsızlığı devam eden ve bu rahatsızlığından dolayı Emniyet Teşkilatı Sağlık Sartları Yönetmeliğinin "C dilimine" uygun olduğu sabit olan davacının Yönetmeliğin 17. maddesinde yer alan Sartları sağladığı anlaşıldığından, davacının (C) dilimine uygun olduğundan bahisle malul olmadığı yolunda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır." denilerek üniversite hastanesinden alınan C dilimi sağlık raporu yeterli görülmüştür.
Sonuç olarak, vazife başında görevi nedeniyle zarara uğrayan yada malul olan kamu görevlilerinin ilgili Yönetmelikte aranan sağlık dilimi şartlarını taşımaları halinde malulen emekli olma yada idari polisliğe geçiş yapma gibi yasal olanakları mevcut olabilecektir. Bu gibi durumlarda özellikle SGK'nın katı tutumunun açılacak idari dava ile aşılabileceği bir yana A grubu üniversite hastanelerinden alınacak sağlık raporları da uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecektir.
Av. Sadi KAYABAŞI
