I. VERGİ KABAHATLERİ
Vergi Usul Kanununda düzenlenen
vergi kabahatleri, Vergi Ziyaı Kabahati ve Usulsüzlük Kabahati olarak karşımıza
çıkmaktadır.
A. Vergi Ziyaı Kabahati
Vergi ziyaı; verginin zamanında
tahakkuk ettirilmemesi, verginin eksik tahakkuk ettirilmesi, verginin haksız
yere geri alınması ve haksız yere vergi iadesine sebebiyet verilmesi hallerinde
meydana gelmektedir. Bu eylemlerden ilk ikisi tahakkuk aşamasında
gerçekleşirken, haksız yere verginin geri alınması ile vergi iadesine sebebiyet
verilmesi eylemlerinin konusu tahsil edilen vergidir.
Vergi Ziyaı Kabahati esasen vergi
kaybı manasına gelmekte olup, kabahatin sonucunda hazine zarara uğramaktadır.
Vergi Ziyaı Kabahatinin oluşabilmesi için, işlenen fiilin vergi ziyaına yol
açması gerekmektedir. Dolayısıyla Vergi Ziyaı Kabahatinin bir netice kabahati
olduğu söylenebilir. Yapılan eylem vergi ziyaı doğurmuyorsa kabahat de
oluşmayacaktır. Yine vergi ziyaına sebep olan her eylem bu kabahat kapsamına
gireceğinden, serbest hareketli bir kabahattir. Sonucu vergi ziyaını doğuran ve
hazineyi zarara uğratan her eylemle, bu kabahat oluşacaktır.
Vergi idaresince yapılan
denetimler sonucunda vergi ziyaı sonucunu doğuran her eylem için, ziyaa
uğratılan miktar haricinde vergi ziyaına sebep olan fiilin türüne göre ayrıca
vergi ziyaı cezası kesilmektedir.
1. Ağır Nitelikli Fiiller
Vergi Usul Kanununun 359. Maddesi
kaçakçılık fiilini düzenlemektedir. Vergi Ziyaı Kabahatinin kaçakçılık fiili
işlenmek suretiyle meydana getirilmesi halinde, meydana gelen ziyaın 3 katı
idari para cezası kesilecektir. Uygulamada en çok karşılaşılan ve en fazla vergi
davasına konu olan kaçakçılık suçlarıdır.
2. Orta Nitelikli Fiiller
Ağır ve hafif nitelikli fiiller haricinde
kanunda açıkça sayılmayan ancak kabahat olan eylemler de mevcuttur. Vergi
ziyaına sebep olan ve ağır ve hafif nitelikli fiil olmayan her eylem, orta
nitelikli kabahatleri oluşturur. Yaptırımı ise uğratılan vergi ziyaı kadar (1
kat) idari para cezası kesilmesidir.
3. Hafif Nitelikli Fiil
Vergi Usul Kanununun 344. Maddesinin son
fıkrası, hafif nitelikli fiili düzenlemiş olup tek bir hafif nitelikli fiil
mevcuttur. Buna göre vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir
komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, vergi
beyannamesinin kanuni süresi geçtikten sonra verilmesi, fiilin yoğunluğu hafif
olduğundan, madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında uygulanır.
B. Usulsüzlük Kabahati
Mükelleflere vergi düzeninin
sağlanması için birçok yükümlülük öngören kanun koyucu, bu ödevlerin yerine
getirilirken uyulması gereken usulleri de ayrıca düzenlemiştir. Usulsüzlük
Kabahati ile mükelleflerin şekli ödevlere aykırılığı yaptırıma bağlanmıştır. Bu
kabahat ise Genel Usulsüzlük Kabahati ve Özel Usulsüzlük Kabahati olarak ikiye
ayrılmaktadır. Kanunda tek tek sayılan usulsüzlük sonucunu doğuran şekli
ödevlere aykırılık halleri, mükelleflerin sıkça karşılaştığı ve yine vergi
davalarına yüksek oranda konu olan kabahatlerdir.
1. Genel Usulsüzlük Kabahati
Vergi Usul Kanununun 352.
Maddesinde düzenlenen Genel Usulsüzlük Kabahatleri, birinci derece usulsüzlük
ve ikinci derece usulsüzlük olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Birinci derece genel
usulsüzlükler ikinci derece genel usulsüzlüklere göre daha ağır yaptırımlara
bağlanmıştır.
2. Özel Usulsüzlük Kabahati
Özel Usulsüzlük Kabahatinin fiilleri de Genel Usulsüzlük Kabahatinin fiilleri gibi şekle ilişkin ödevlerin aykırılığa dayansa da nitelikli hali olmayıp tamamen farklı fiillerdir. Vergi Usul Kanunu 353, 355, mükerrer 355 ve 356. Maddelerinde fiiller ve yaptırımları düzenlenmiştir.
II. VERGİ SUÇLARI
Vergi Usul Kanununda düzenlendiği
şekliyle vergi suçları kabaca Kaçakçılık Suçu, Vergi Mahremiyetinin İhlali
Suçu, Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma Suçu, Muhtar ve İhtiyar Heyetinin Ekim
Sayım Beyanı ile İlgili Görev Suçu olarak sayılabilir. Ancak özel kanunlarda da
vergi suçlarına ilişkin dağınık şekilde hükümler bulmak mümkündür.
A. Kaçakçılık Suçu
Vergi Usul Kanununun 359.
Maddesinde Kaçakçılık Suçları ve Cezaları başlığı ile düzenlenen vergi
kaçakçılığı suçu, mükelleflerin en sık başvurduğu, en fazla vergi davalarına
konu olan ve uygulamada en çok karşılaşılan vergi suçudur. Bağlı hareketli ve
seçimlik bir suçtur. Kanun maddesi
incelendiğinde kaçakçılık suçlarının fiillerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti
bulunan defterler üzerinde hesap ve muhasebe hilesi yapmak, gerçek olmayan veya
kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak veya
defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu
doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt
ortamlarına kaydetmek, defter kayıt ve belgeleri tahrif etmek veya gizlemek
veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek veya bu belgeleri
kullanmak, Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz
mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok etmek veya defter
sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koymak veya hiç yaprak koymamak
veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak
düzenlemek veya bu belgeleri kullanmak, ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması
bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde
basmak veya bilerek kullanmak.
Kanun koyucu kaçakçılık suçuna sebebiyet verecek tüm fiilleri saymış olup her bent bakımından seçimlik hareketli suçlar düzenlenmiştir. Yaptırım olarak işlenen fiillerin yoğunluğuna göre farklı hapis cezaları öngörülmüştür. 359. Maddenin a-1ve 2. bendindeki suçların yaptırımı on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasıdır. B bendindeki fiillerin yaptırımı üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası iken c bendindeki suçlar için iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
B. Vergi Mahremiyetinin İhlali
Suçu
Vergi Usul Kanunu 362. Maddesi
Türk Ceza Kanunu 239. Maddesine atıf yaparak, vergi mahremiyetine uymaya mecbur
olan kimselerden bu mahremiyeti ihlal edenleri cezalandırmayı amaçlamıştır.
Atıf yapılan 239. Maddede düzenlenen Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri
Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya Belgelerin Açıklanması Suçu şikâyete bağlı
olduğundan, Vergi Mahremiyetini İhlal Suçu da şikâyete tabidir. Suçun faili ise
görevi gereği mükellefe ait sırları öğrenen kimselerdir. Yaptırımı ise bir
yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasıdır.
C. Mükelleflerin Özel İşlerini
Yapma Suçu
Vergi Usul Kanununun 363.
Maddesinde Türk Ceza Kanunu’nun 257. Maddesinde düzenlenen görevi kötüye
kullanma suçuna atıf yapılarak vergi muameleleri, vergi incelemeleri
süreçlerinde görevli olan memurlar ile yargı sürecindeki mahkeme görevlilerine
mükelleflerin özel işlerini yapmaları halinde cezalandırılmaları
düzenlenmiştir. Özel işten kastedilenin tam olarak ne olduğu açık değildir. Suç
esas itibarıyla görevi kötüye kullanmanın özel bir şeklidir. Cezanın yaptırımı
ise altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıdır. Bununla birlikte fiilin vergi
ziyaına neden olması halinde, faile ayrıca Vergi Ziyaı Cezası kesilecektir.
D. Muhtar ve İhtiyar Heyetinin
Ekim Sayım Beyanı ile İlgili Görev Suçu
Vergi Usul Kanununun Ekim ve Sayım Beyanı başlıklı 4. Kısmı 243. Madde ve devamında zirai işletmelerin beyan yükümlülüklerini düzenlerken, muhtar ve ihtiyar heyetine birtakım görevler yüklemiştir. Bu görevlerin ihmal ya da kötüye kullanılması halinde, kanun Türk Ceza Kanunu 257. Maddeye atıf yaparak, görevi kötüye kullanma suçuna ilişkin hükümlerine göre faillerin cezalandırılacağını belirtmiştir. Suç, görevi kötüye kullanmanın özel bir çeşidi olup yaptırımı altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıdır.
SONUÇ
Vergi ceza hukuku genel olarak
vergi kabahatleri ve vergi suçlarından oluşmaktadır. Usulsüzlük kabahati,
mükelleflere ayrıntılı şekli ödevlere aykırılık hallerinde karşılarına çıkan
vergi idaresince verilen bir idari para cezası olup kanunda itiraz yolu ayrıca
vergi mahkemeleri olarak özellikle belirtilmiştir. Bunun yanı sıra vergi ziyaı
halinde ziyaa uğratılan miktar gecikme faizi ile birlikte tahsil edilirken,
ayrıca kabahatin ağır, orta ya da hafif olmasına göre ziyaa uğratılan miktarın
farklı katlarınca vergi ziyaı cezası verilmektedir. Bunun yanı sıra vergi
cezaları, özellikle kaçakçılık suçu, ziyaa uğratılan miktarın para cezası ile fazlasıyla
tahsili haricinde ayrıca ceza mahkemelerinde ciddi yargılamalara sebep olmakta
ve alt sınır bakımından para cezasına çevrilmeyen hapis kararları ile
mükellefler karşı karşıya kalmaktadırlar. Vergi incelemelerinin en başından
beri süreç takip edilerek verilen ifadelere dikkat edilmeli, yapılan ödeme
evrakları ve zorunlu defterlerin ibrazlarına ehemmiyet gösterilmeli, ihbarname
ve dayanak olumsuz rapor hakkında süresi takip edilerek vergi davaları
açılmalıdır.
