Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden önce Genel Müdürlük statüsünde kamu hizmeti yürütmüş olup, 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu'nun yürürlüğe girmesi ile birlikte 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve özel hukuk hükümlerine tabi anonim şirket olarak yeniden yapılandırılmıştır.
6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu'nun "Mevcut Personel" başlıklı Geçici 5. maddesinde;
"(1) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte mülga T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğünde çalışan; a) 657 sayılı Kanuna tabi memurların, b) 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvele tabi kadrolu personelin, c) 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (II) sayılı cetvele tabi sözleşmeli personelin, ç) İş sözleşmesi ile görev yapan işçilerin, mevcut statüleri ile PTT’de istihdamlarına devam olunur. " kuralına yer verilmiş, Personel Statüsü Değişikliği başlıklı Geçici 6. Maddesinde ise; "(1) Mülga T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğünde 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olarak çalışan ve mevcut statülerinde PTT’de istihdamına devam olunan personel ile işçi statüsünde istihdam edilen personelden isteyenler Yönetim Kurulunca belirlenen esaslar çerçevesinde bu Kanunda tanımlanan sözleşmeli personel statüsüne geçirilebilir, geçmek istemeyenler ile geçmesi uygun görülmeyenlerin tabi olduğu mevzuatına göre istihdamına devam olunur. " düzenlemesi yer almıştır.
Kanunda açıkça memurların ve 399 sayılı KHK'ya tabi personelin mevcut statülerinin korunacağı düzenlenmiş bulunmaktadır.
15/07/2018 günlü, 30479 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinin düzenlendiği Yirmisekizinci Bölümünün "Kuruluş" başlıklı 385. maddesinde, anılan şirketin Türk Ticaret Kanunu'na ve özel hukuk hükümlerine tabi olarak kurulduğu ve sermayesinin tamamının Hazineye ait olduğu belirtildikten sonra "Sözleşmeli personel" başlıklı 391. maddesinde PTT personelinin, 27/6/1989 günlü, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 26 ve 27. maddelerine göre istihdam edileceği hükme bağlanmış, 389. maddesinin (h) bendinde ise; faaliyetlerin etkin bir şekilde yürütülebilmesi için gerekli organizasyonu ve çalışma usullerini tespit etmek ve Genel Müdürlükçe hazırlanan Yönetmelik ve yönergeleri onaylamak, Yönetim Kurulunun görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin "Sözleşmeli personel istihdamı" başlıklı Ek 27. maddesinin 1. fıkrasında; "14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (A) bendi kapsamında personel istihdam edilmeyen kamu kurum ve kuruluşlarından teşkilatlanmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde öngörülenlere ait hizmetler 657 sayılı Kanun ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılması hakkındaki hükümlere bağlı olmaksızın idari hizmet sözleşmesiyle istihdam edilen personel eliyle yürütülür." hükmü; 4. fıkrasında ise, "Bu kapsamda istihdam edilecek personelde kurumsal hizmetlerin gerektirmesi halinde aranacak öğrenim ve yabancı dil şartı ile diğer şartlar, bunların işe alınmaları, sınav ve istisnaları, sözleşme süre, usul ve esasları, görev, yetki ve yükümlülükleri, sözleşmelerinin feshi ile istihdamlarına dair diğer hususlar Devlet Personel Başkanlığı'nın görüşü alınarak kurumlarca çıkarılacak Yönetmelikle belirlenir." hükmü yer almaktadır.
Anılan madde uyarınca hazırlanan Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinde Çalıştırılacak İdari Hizmet Sözleşmeli Personel Hakkında Yönetmelik 19/11/2019 günlü, 30953 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 13/05/2022 günlü, 31834 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinde Çalıştırılacak İdari Hizmet Sözleşmeli Personel Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Geçici 2. maddede, ''(1) 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli II sayılı cetvele tabi görev yapan personelden, bu Yönetmelikte belirtilen genel ve özel şartları taşıyan ve görevde yükselme ve pozisyon değişikliği sınavını kazanmaları halinde idari hizmet sözleşmeli olarak atanmayı kabul edenler, açılacak idari hizmet sözleşmeli personel görevde yükselme veya pozisyon değişikliği sınavlarına katılabilirler. Başarılı olanların atanmaları, idari hizmet sözleşmeli personel statüsünde yapılır." düzenlemesi yer almıştır.
Öte yandan, 399 sayılı KHK'nın I ve II sayılı cetvele tabi personelin görevde yükselme ve ünvan değişikliği Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme Ve Ünvan Değişikliği Yönetmeliğinde düzenlenmiş, 375 sayılı KHK'nın Ek 27. Maddesi uyarınca istihdam edilen idari hizmet sözleşmeli personelin görevde yükselme ve ünvan değişikliği ise Posta Ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinde Çalıştırılacak İdari Hizmet Sözleşmeli Personel Hakkında Yönetmelik'te düzenlenmiştir.
PTT tarafından 7 Kasım 2023 tarihinde yapılan duyuruda İdari Hizmet Sözleşmeli Şef, Başpostacı, Başmühendis ve Teknik Şef Görevde Yükselmeye yönelik sınavların duyurusu yapılmış, ilgili sınavların 17-24 Şubat 2024 tarihinde yapılacağı belirtilmiştir.
PTT tarafından yapılan duyuruya göre; 770 Şef, 250 Başpostacı, 40 Başmühendis ve 40 Teknik Şef olmak üzere toplam 1100 münhal pozisyon için İdari Hizmet Sözleşmeli Görevde Yükselme Yazılı Sınavları yapılacaktır.
Yapılan duyuruda şu ifadeler yer almaktadır;
''22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli II sayılı cetvele tabi görev yapan personelden, “Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinde Çalıştırılacak İdari Hizmet Sözleşmeli Personel Hakkında Yönetmelik’in Altıncı Kısmında yer alan “Görevde Yükselme ve Pozisyon Değişikliği” başlıklı İkinci Bölümü gereğince Görevde Yükselme Yazılı Sınavlarına katılmak için gereken genel ve özel şartları taşıyan ve Görevde Yükselme Yazılı Sınavını kazanmaları halinde idari hizmet sözleşmeli olarak atanmayı kabul edenler, açılacak idari hizmet sözleşmeli personel Görevde Yükselme Yazılı Sınavlarına katılabilirler.
Altı çizili cümleden de açıkça anlaşılacağı üzere görevde yükselme sınavı ile PTT 399 sayılı KHK'ya tabi personeli görevde yükselterek statüsünü değiştirmeyi amaçlamakta ve idari hizmet sözleşmesi imzalamaya mecbur kılmaktadır. Nitekim, 2014 yılından beri görevde yükselme sınavı açılmadığı gibi açılan bu sınav ile de memur yada 399 sayılı KHK'ya tabi personelin sözleşmeli personel yapılması hedeflenmektedir.
PTT tarafından açılan görevde yükselme sınavında, ön şart olarak sözleşmeli kadroya geçiş şartı koşulmuştur. Buna göre hali hazırda kadrolu memur olan kişiler, statülerini yükseltmek istiyorlar ise kadrolarını terk etmek ve sözleşmeli personel olmayı kabul etmek zorundadırlar.
Kamu hukukuna egemen olan ilkelere göre kamu sektöründe çalışmakta olan kişiler için asıl olan, kişinin çalışmaya devam ettikçe statüsünün sağlamlaşması ve yükselmesidir. Özel sektörde dahi çalışmakta olanların zamanla statüsü sağlamlaşmakta ve yükselmektedir. Hal böyleyken PTT'nin bunu aksini kadrolu memurlarına dayatması ne hukuka ne de hakkaniyete sığmaktadır.
657 sayılı Yasa'nın 3. maddesinde, "sınıflandırma" , "kariyer" ve "liyakat" ilkeleri bu Kanun'un temel ilkeleri olarak belirlenmiş; kariyer ilkesi, Devlet memurlarına yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkânı sağlamak; liyakat ilkesi ise, Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesini yeterlilik sistemine dayandırmak ve sistemin eşit imkânlarla uygulanmasında Devlet memurlarını güvenliğe sahip kılmak olarak tanımlanmıştır.
Görüldüğü üzere Yasa, devlet memurluğunu bir meslek olarak kabul etmekte ve bunlara sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkânı sağlanmasını, sınıflar içinde ilerleme ve yükselme istemlerinin liyakat sistemine dayandırılmasını öngörmektedir.
Bu iki ilkenin temelinde, objektif kurallar çerçevesinde işin ehline verilmesi ve hak etme kavramı yatmakta olup, kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesinin tek güvencesinin de, hizmetin yetişmiş, ehil kamu görevlilerince yerine getirilmesinden geçeceği de tabiidir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 3. maddesinde, sınıflandırma, kariyer ve liyakatin temel ilkeler olduğu, 4. maddesinde asli ve sürekli kamu hizmetlerinin memurlar ile ifa edileceği, 33. maddesinde kadrosuz memur çalıştırılamayacağı kurala bağlanmıştır.
Öte yandan, yerleşmiş Danıştay içtihatları uyarınca (Danıştay 5. Daire, E:1995/3956, K:1998/1460) memurun kendi kadro görevinde çalıştırılması esastır.
Aktarılan fiili ve hukuki duruma göre görevde yükselterek memurları ve KHK'ya tabi personeli sözleşmeli statüye zorlamak şeklindeki uygulama 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 68. Maddesi ile 76. Maddesine aykırıdır. Maddede;
''Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68 inci maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler.
Memurlar istekleri ile, kurumlarında kazanılmış hak derecelerinin en çok üç derece altında aynı veya başka yerlerdeki kadrolara atanabilirler'' kuralına yer verilmekte olup, ilgili kanun maddesine göre bir memurun kendi isteği dahilinde en çok üç derece alt bir makama ataması yapılabilirken, işbu sınav ile kadrolu memurların sözleşmeli personel olarak görevlerine devam etmeleri öngörülmektedir. Bu haliyle Yönetmeliğin Geçici 2. Maddesi ve sınav ilanı 6475 sayılı Kanunun Geçici 5. Maddesine açıkça aykırıdır.
Nitekim, Danıştay İDDK 2017/337 sayılı kararında da ;
"399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki I sayılı cetvelde yer alan memur kadrolarında yöre yapan personel ile II sayılı cetvelde yer alan sözlesmeli personelden Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü'ndeki statülerinde çalışmaya devam eden personelin şube müdürü veya müdür olarak atanabilmesi için görevde yükselme ve unvan değişikliği yönetmeliğinde aranan koşulları taşıması ve görev de yükselme sınavında başarılı olması gerekmektedir. Posta ve telgraf teşkilatı Genel Müdürlüğü anonim şirket olduktan sonra eski statülerinde çalısmaya devam eden 399 sayılı kanun hükmünde kararnamenin eki II sayılı cetveli tabi müdür yardımcısı, uzman, amir, teknik amir, teknik uzman ve istatistikçi personele idari hizmet sözleşmeli personel statüsüne geçmesi koşulu ile Şube Müdürü ve müdür olarak istisnai yoldan atanabilmek hakkı tanımaktadır. Bu durum, PTT A.Ş’de 399 sayılı KHK'ya tabii olarak görev yapmaya devam eden personele, idari hizmet sözleşmeli personel statüsüne geçme konusunda zorlayıcı bir sonuç doğuracağı gibi Posta Hizmetleri Kanunu mevcut personeli, sahip oldukları statüde kalma konusunda bir tercih hakkı tanımış iken, bu tercih hakkının kullanımının, yönetmelik düzenlemesi ile zedelenmesi söz konusu olacaktır." cümlelerine yer verilerek daha önce yapılan hataya vurgu yapılmıştır.
Sınavı ve Geçici Maddeyi hukuk aykırı hale getiren diğer bir husus ise sözleşmeli personel çalıştırma yetkisine ilişkin 375 sayılı KHK'nın 26 ve 27. Maddelerinin Anayasa Mahkemesinin 2018/117, 2023/212 sayılı kararı ile iptal edilmiş olmasıdır. Yüksek Mahkeme 27. Maddeye ilişkin olarak "1141. Kural, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Dördüncü Bölümü’nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa’nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır." gerekçesi ile maddenin iptaline karar vermiş ve KHK ile düzenleme yapılamayacağına hükmetmiş olup, bu karar yürürlükte iken ve bir yasal düzenleme yokken PTT tarafından sözleşmeli personel istihdamı da hukuken yapılamaz hale gelmiştir. Sözleşmeli personel istihdamı bile hukuka aykırı iken memur yada 399 sayılı KHK'ya tabi personeli sözleşme imzalamaya zorlamak hukuken sakattır.
PTT tarafından yapılan görevde yükselme sınavı ile memur yada 399 sayılı KHK'ya tabi personel görevde yükselme karşılığı olarak idari hizmet sözleşmesi imzalamaya zorlanmış olup, Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra PTT idaresinin sözleşme yapma yetkisinin bulunmaması bir yana, 6475 sayılı Kanunun Geçici 5. Maddesi yürürlükte iken bir yönetmelik kuralı ile memur yada 399 sayılı KHK'ya tabi personelin sözleşmeli statüye geçirilmeye çalışılması idare hukuku ilkelerine ters olduğu kadar kazanılmış haklara da aykırıdır. Bu durumda olup idari hizmet sözleşmesi imzalayan personelin kuruma başvuru yaparak eski statüleri uyarınca görevde yükselme sınavına göre atama talep etmeleri, taleplerinin reddi halinde idari yargı merciilerine başvurmaları gerekmektedir.
Av. Sadi KAYABAŞI
