2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 75. maddesinde, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malların gerçek ve tüzel kişilerce isgali üzerine, fuzuli sagilden, bu Kanunun 9. maddesindeki yerlerden sorulmak suretiyle 13. maddesinde gösterilen komisyonca takdir ve tespit edilecek ecrimisilin isteneceği kurala bağlanmıştır.
19/06/2007 tarihli ve 26557 sayılı Resmî Gazete 'de yayımlanan Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmeliğin "Tespit" başlıklı 84 üncü maddesinde; "(1) Hazine taşınmazlarından kiraya verilen, irtifak hakkı kurulan veya kullanma izni verilenlerin dışında kalanların fiilî durumları, İdarece hazırlanan program dâhilinde mahallinde tespit edilir. Tasınmazların tespitleri yılda en az bir defa yapılır, ancak tespit programlarının süresi bes yıldan fazla olamaz. Bu tespitlerin yapılması konusunda illerde defterdarlar, ilçelerde ise malmüdürleri veya varsa milli emlak müdürleri gerekli tedbirleri alırlar. Tespitten önceki sürelere ait işgal ve tasarruflar sebebiyle ecrimisil takip ve tahsilatı yapılarak bu taşınmazlar denetim ve idare altına alınır. (2) Taşınmazın mahallinde düzenlenecek Taşınmaz Tespit Tutanağında (Ek-8); işgalin başlangıç tarihi, taşınmazın işgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, işgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler ile bilinmesinde yarar görülen diğer bilgilere yer verilir." kuralına, "Ecrimisilin tespit ve takdir edilmesi" başlıklı 85 inci maddesinde; "(1) Hazine taşınmazlarının kişilerce işgale uğradığının tespit edilmesi hâlinde, tespit tarihinden itibaren on beş gün içinde "Taşınmaz Tespit Tutanağına (Ek-8) dayanılarak, tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere bedel tespit komisyonunca ecrimisil tespit ve takdir edilir. (2) Ecrimisilin tespit ve takdirinde; Idarenin zarara ugrayıp ugramadıgına ve isgalcinin kusurlu olup olmadıgına bakılmaksızın, tasınmazın isgalci tarafından kullanım sekli, fiili ve hukuki durumu ile isgalden dolayı varsa elde ettigi gelir, aynı yer ve mahalde bulunan emsal nitelikteki tasınmazlar için olusmus kira bedelleri veya ecrimisiller, varsa bunlara iliskin kesinlesmis yargı kararları, ilgisine göre belediye, ticaret odası, sanayi odası, ziraat odası, borsa gibi kuruluslardan veya bilirkisilerden sorusturulmak suretiyle edinilecek bilgiler ile tasınmazın degerini etkileyecek tüm unsurlar göz önünde bulundurulur. Isgalin sekli, Hazine tasınmazının konumu ve tasınmazdan elde edilen gelir gibi unsurlar itibariyle asgari ecrimisil tutarlarını belirlemeye Bakanlık yetkilidir..." kuralına yer verilmistir.
20/08/2011 tarihli ve 28031 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 336 sayılı Milli Emlak Genel Tebliginin "Ecrimisilin tespit ve takdir edilmesi" baslıklı 5 inci maddesinin 10 uncu fıkrasında, "(10) Ecrimisilin tespit ve takdirinde; Idarenin zarara ugrayıp ugramadıgına ve isgalcinin kusurlu olup olmadıgına bakılmaksızın, tasınmazın isgalci tarafından kullanım sekli, fiili ve hukuki durumu ile isgalden dolayı gelir elde edilip edilmedigi, gibi hususlar göz önünde bulundurulur." hükmü, 11 inci fıkrasında, "(11) Ecrimisil tespit ve takdir edilirken, Hazine tasınmazının degerini etkileyebilecek; a) Imar durumu, b) Yüzölçümü, c) Niteligi, ç) Verimi (tarım arazilerinde), d)Alt yapı hizmetlerinden yararlanıp yararlanmadıgı, e) Konumu, f)Tasınmazın kullanım sekli ve isgalden dolayı gelir elde edilip edilmedigi, gibi her türlü ölçütler dikkate alınır." hükmü, 12 nci fıkrasında, "(12) Ecrimisilin tespitinde ayrıca; aynı yer ve mahalde bulunan emsal nitelikteki tasınmazlar için olusmus kira bedelleri veya ecrimisiller, varsa bunlara iliskin kesinlesmis yargı kararları, ilgisine göre belediye, ticaret odası, sanayi odası, ziraat odası, orsa gibi kuruluslardan veya bilirkisilerden sorusturulmak suretiyle edinilecek bilgiler ile tasınmazın degerini etkileyecek tüm unsurlar göz önünde bulundurulur. Ecrimisil tespit ve takdirinde göz önünde bulundurulacak bilgiler, gerektiğinde köy, mahalle, cadde ve sokak itibariyle sorulabilir." hükmü yer almıştır.
Yukarıda yer verilen düzenlemeler gereği Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazların işgal edilmesi hâlinde, bu isgal nedeniyle ilgililer adına ecrimisil tahakkuk ettirileceği kuskusuz olmakla birlikte, taşınmazın işgale uğradığının tespit edilmesi halinde taşınmaz mahallinde Yönetmeliğin EK-8'inde gösterilen şekilde "Taşınmaz Tespit Tutanağı" düzenleneceği, bu tutanakta işgalin başlangıç tarihi, taşınmazın işgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, işgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler ile bilinmesinde yarar görülen diğer bilgilere yer verileceği ve bu tutanağa dayanılarak tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere 2886 sayılı Kanunun 9. maddesi kapsamında yapılan araştırma sonucu ecrimisil tespit ve takdir edileceği anlaşılmaktadır.
Uygulamada idareler (mili emlak, büyükşehir belediyesi, ilçe belediyeleri, mal müdürlüğü vb) tespit yaparken yukarıda yer verilen düzenlemeler uyarına usulüne uygun tespit yapmadıkları gibi, mevzuatta yer verilen "Taşınmaz Tespit Tutanağını da usulüne uygun düzenlememektedir. Bu kapsamda işgalin başlangıç tarihi, taşınmazın işgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, işgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler tutanağa işlenmediği gibi sahih olmayan bilgilerin işlenmesi halinde ise ecrimisil bedeli yönünden hukuka aykırılıklar sözkonusu olmaktadır.
Nitekim, büyükşehir belediyesi tarafından düzenlenen ecrimisil ihbarnamesine karşı tarafımızdan açılan davada Bursa 2. İdare Mahkemesince;
"Dava konusu olayda, davalı idarece yukarıda ayrıntısına yer verilen taşınmaz tespit tutanağı ile yapılan tespit esas alınarak dava konusu ecrimisil bedeli tahakkuk ettirilmiş ise de, dayanak taşınmaz tespit tutanağında birden fazla taşınmaz yönünden birden fazla tespite yer verildiği, dava konusu taşınmazın tarla niteliği ile tapuya kayıtlı olmasına rağmen anılan tutanakta "cinsi ve niteliğinin" yol olarak belirlendiği, fuzuli sagilin tespitinde birden fazla kişinin tespit edildiği, taşınmaz tespit tutanağının dava konusu taşınmaza ilişkin olarak mı yoksa dava konusu taşınmaz önünde bulunan yol alanına ilişkin olarak mı düzenlendiğinin bu haliyle anlaşılmadığı, şayet gerek dava konusu taşınmaz yönünden gerekse de taşınmazın önünde bulunan alan yönünden işgal söz konusu ise bu durumun işgalin başlangıç tarihi, taşınmazın işgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, işgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler ile bilinmesinde yarar görülen diğer bilgilere yer verilecek şekilde ayrı ayrı düzenlenecek tutanaklarla tespit edilmesi gerekmekte olup, dava konusu işlem dayanak taşınmaz tespit tutanağının Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmeliği ekinde yer alan EK-8'e uygun olarak düzenlenmediği ve hukuki belirlilik ilkesine aykırı olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, işgale konu taşınmaza ilişkin hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde somut tespitler içermesi gereken taşınmaz tespit tutanağının Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmeliği ekinde yer alan EK-8'e uygun olarak düzenlenmediği ve hukuki belirlilik ilkesine aykırı olduğu anlaşıldığından, anılan taşınmaz tespit tutanağı esas alınarak davacı şirketten ecrimisil istenilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır." gerekçesiyle yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir.
Hazine taşınmazlarının işgali halinde ecrimisil ödenmesi gerekmekte olup, bu ecrimisilin nasıl hesaplanacağı ve ödeneceği mevzuatta detaylı olarak düzenlenmiştir. Mevzuata aykırı düzenlenen ecrimisil ihbarnameleri dava konusu edilmesi halinde idari yargı merciilerince iptal edilebileceğinden özellikle fahiş bedellerin istenilmesi halinde ihbarnamenin iptalini istemekte hukuki yarar bulunmaktadır.
Av. Sadi KAYABAŞI
