Bir hiyerarşi mesleği olan polislikte komiser yardımcılığından başlayan ve 1. sınıf emniyet müdürlüğüne kadar devam eden bir terfi süreci mevcuttur. Bulunduğu rütbede bekleme süresini dolduran rütbeli personel, rütbesine göre Merkez Değerlendirme Kurulu yada Yüksek Değerlendirme Kurulu kararı ile terfi etmekte, yada etmemektedir. Son dönem bu iki terfi şekli yanında kadrosuzluk nedeniyle terfi edememe ve şarta bağlı tefi etme gibi farklı terfi usulleri getirilmiştir. İdare Mahkemeleri terfi etmeme işlemlerine karşı açılan davalarda terfi listelerini istemekte, kıdem ve liyakata göre değerlendirme yaparak işlemin iptaline yada davanın reddine karar vermektedir.
3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanunu'nun "Terfi ve atama" başlıklı 55. maddesinde; "Polis amirleri, rütbe sırası ile Komiser Yardımcısı, Komiser, Başkomiser, Emniyet Amiri, Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü, Üçüncü Sınıf Emniyet Müdürü, İkinci Sınıf Emniyet Müdürü, Birinci Sınıf Emniyet Müdürü ve Sınıf Üstü Emniyet Müdürüdür. (...)
Her amir rütbesinde bulunması gereken toplam kadro sayısı, emniyet hizmetleri sınıfına ait toplam kadro sayısına göre, aşağıda hizalarında yer alan oranlara karşılık gelen sayıyı geçemez. Hesaplamalarda küsurat dikkate alınmaz. (Ek cümle:6/12/2019-7196/3 md.) Kadro sayılarını aşmamak kaydıyla, her amir rütbesinde bulunması gereken toplam personel sayısı, hizmet ihtiyacına göre her yıl Yüksek Değerlendirme Kurulu tarafından tespit edilir.
(Değişik fıkra:6/12/2019-7196/3 md.) Rütbelere terfi ettirilecek personelin kurullarda görüşülmesi kıdem sırasına göre, rütbelere terfiler ise liyakate göre yapılır.
Kıdem sırasının tespitinde, bulunulan rütbeye terfi tarihi esas alınır. Aynı tarihte terfi edenlerden performans değerlendirme puanı yüksek olanlar, performans değerlendirme puanlarının eşitliği hâlinde bulunduğu rütbede aldığı başarı ve üstün başarı belgesi fazla olanlar, başarı ve üstün başarı belgesinin sayıca eşitliği hâlinde ise sicil numarası daha küçük olanlar diğerlerine göre kıdemli sayılırlar.
Kıdem sırası, Emniyet Genel Müdürlüğünce her yıl mart ayında Teşkilata duyurulur.
Komiser Yardımcısı, Komiser ve Başkomiserlerin liyakat koşullarını belirlemek ve terfilerini önermek üzere Genel Müdürlük Merkez Değerlendirme Kurulu oluşturulur. Bu Kurul, Emniyet Genel Müdürlüğü personel işlerinden sorumlu Genel Müdür Yardımcısının başkanlığında, Personel Dairesi Başkanı, Birinci Hukuk Müşaviri ve Genel Müdürün uygun göreceği iki Daire Başkanı ile Teftiş Kurulu Başkan Yardımcılarının birinden teşekkül eder.
Emniyet Amirleri ile Dördüncü ve Üçüncü Sınıf Emniyet Müdürlerinin liyakat koşullarını belirlemek ve terfilerini önermek üzere Genel Müdürlük Yüksek Değerlendirme Kurulu oluşturulur. Bu Kurul, Emniyet Genel Müdürünün başkanlığında, Genel Müdür Yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Polis Akademisi Başkanı, Özel Güvenlik Denetleme Başkanı, Birinci Hukuk Müşaviri, Personel Dairesi Başkanı ile Polis Başmüfettişleri arasından seçilecek bir Polis Başmüfettişi ve İl Emniyet Müdürleri arasından seçilecek iki İl Emniyet Müdüründen teşekkül eder. Bu Kurulda görev yapacak Polis Başmüfettişi ile İl Emniyet Müdürlerinin seçimine ilişkin esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Kurullar her yıl mayıs ayında toplanır ve kararlar oy çokluğu ile alınır. Ancak Bakanın onayı ile kurullar, yıl içinde birden fazla toplanabilir ve terfi değerlendirmesine karar verebilirler.
Terfiler, her yıl haziran ayında topluca yapılır. Ancak kurulların yıl içinde birden fazla toplanması hâlinde, terfiler toplantının yapıldığı ay sonunda yapılır.
Kurullarda personelin rütbe terfiinin görüşülebilmesi için; a) Bulunulan rütbelerdeki en az bekleme sürelerinin tamamlanması, b) Bekleme süresi içindeki yıl sayısı kadar iyi veya çok iyi performans değerlendirme puanının alınması, c) (Değişik:6/12/2019-7196/3 md.) Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü rütbesine terfi için yönetmeliğe uygun olarak yapılacak yazılı ve sözlü sınavda başarılı olunması, d) (Değişik:6/12/2019-7196/3 md.) Polis Akademisi Başkanlığınca Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü rütbesine terfi için düzenlenecek yöneticilik eğitiminde başarılı olunması, şarttır. (Ek cümle:6/12/2019-7196/3 md.) Bu fıkranın (c) bendinde belirtilen sınava, her personel en fazla beş defa katılabilir. (...) Polis amirlerinin bir üst rütbeye terfiinde, bu rütbedeki fiili çalışma süresi esas alınır.
Mevzuat hükümlerine göre kazanılmış hak aylığında değerlendirilmesi yapılan her türlü uzmanlık, yüksek lisans, doktora ve avukatlık stajı rütbe kıdeminde değerlendirilmez. Ancak, bu Kanunun 13 üncü maddesinde sayılan rütbeler içerisinde yapılan yurt dışı misyon koruma, yurt dışı kurs ve diğer görevler sebebiyle geçirilen süreler ile tedavi ve istirahat süreleri, hangi rütbede ifa edilmiş veya geçirilmiş ise o rütbedeki fiili çalışma süresi içinde değerlendirilir. Ancak bu şekilde geçirilen sürelerin toplamda üç yılı aşan kısmı rütbe terfilerinde değerlendirilmez. Emniyet Teşkilatına girmeden önce yapılan askerlik hizmeti, atanılan ilk rütbede ve adaylığın onanmasından sonra fiili çalışma süresinden sayılır.
Taksirli suçlar hariç, paraya çevrilse veya ertelense dahi alınan hapis cezaları, aylıksız izinde geçen süreler, uzun ve kısa süreli durdurma cezaları ile meslekten ve memuriyetten men cezaları, ceza süreleri kadar rütbe terfiini geri bıraktırır. Her yetersiz performans değerlendirme puanı rütbe terfiini bir yıl geciktirir.
Bir üst rütbeye terfi etmek için belirlenen diğer şartları taşımakla birlikte, belirlenen rütbedeki hizmet ihtiyacı sebebiyle kadrosuzluktan terfi edemeyen personele bir üst rütbeye terfi eden emsallerine ödenen ek gösterge, zam ve tazminatlar ödenir.
Rütbe terfileri ve sınavlar ile meslek içi yöneticilik eğitim kursları, eğitim tarih ve süreleri ile değerlendirme kurullarının çalışmalarına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. (...)" hükmüne yer verilmiştir.
10.05.2015 tarih ve 29351 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Emniyet Hizmetleri Sınıfı Personeli Rütbe Terfileri Ve Değerlendirme Kurullarının Çalışma Usul Ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinde; "(...) c)Başarı belgesi: Görevlerinde olağanüstü gayret ve çalışmaları sonucu emsallerine göre başarılı görev yapan personele verilen belgeyi, ç) Bekleme süresi: Polis amirlerinin bulundukları rütbe ve meslek derecelerinde fiili olarak bekleyecekleri zorunlu en az süreyi, d) Çok iyi performans değerlendirme puanı: Performans değerlendirme sonucu oluşan, 4,00 ila 5,00 (bu puanlar dahil) arasındaki puanları, (...) g) İyi performans değerlendirme puanı: Performans değerlendirme sonucu oluşan, 3,00 ila 3,99 (bu puanlar dahil) arasındaki puanları, ğ) Kıdem: Bir rütbeye terfi tarihinden itibaren bulunduğu rütbede geçen hizmet süresini, h)Liyakat:Personelin bir üst rütbedeki görevlerin gereklerini yerine getirebilme niteliğini, (...) k) Polis amiri: Komiser Yardımcısı, Komiser, Başkomiser, Emniyet Amiri, Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü, Üçüncü Sınıf Emniyet Müdürü, İkinci Sınıf Emniyet Müdürü, Birinci Sınıf Emniyet Müdürü ve Sınıf Üstü Emniyet Müdürü rütbesindeki Emniyet Hizmetleri Sınıfı personelini, l) Performans değerlendirme puanı: Yetkili amirlerce düzenlenen performans değerlendirme raporlarında verilen puan ortalamasını, m) Rütbe: Emniyet Hizmetleri Sınıfı personelinin sahip olduğu hiyerarşik meslek unvanını, n) Terfi: Personelin bulunduğu rütbeden üst rütbeye yükselmesini, o) Üstün Başarı Belgesi: Üç defa başarı belgesi alanlara verilen belgeyi, ifade eder." şeklinde tanımlanmış, 20. maddesinde; "(1) Merkez ve Yüksek Değerlendirme Kurulları, terfi edecek personel hakkında;a) Bulunduğu rütbedeki performans değerlendirme, başarı ve üstün başarı belgesi bilgilerini, b) Mesleki bilgi, beceri ve davranışları ile geçmiş hizmetlerini, c) Bulunduğu rütbede, affa uğramış veya ertelemeye dair hüküm verilmiş olsa bile, adli mercilerce verilen cezalarını, ç) Bulunduğu rütbede, affa uğramış olsa bile, verilen disiplin cezalarını, d) Hakkında devam etmekte olan soruşturma ve kovuşturma bilgilerini, e) Bu Yönetmelikte belirtilen Dördüncü Sınıf Emniyet Müdürü rütbesine terfi için yapılan sınavlar sonucunda elde ettiği başarı durumlarını, dikkate alarak belirleyecekleri liyakat koşullarına göre değerlendirerek, edinecekleri kanaate göre oy çokluğu ile karar verirler.
(2) Birinci fıkranın (b) bendi kapsamındaki mesleki bilgi, beceri ve davranışları bakımından personel hakkında yapılacak değerlendirmede; bu Yönetmeliğin ek 1 inci maddesinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde düzenlenecek (Ek-1) Birim Değerlendirme Komisyonu Görüş Formu dikkate alınır.
(3) Hizmet ihtiyacı sebebiyle her amir rütbesinde bulunması gereken toplam personel sayısına göre yapılan liyakat değerlendirmesi sonucunda, ilgili personelin durumuna göre “Terfi Eder.”, “Soruşturma Sonucuna Göre Terfi Eder.”, “Performans Puanına Göre Terfi Eder.”, “Terfi Etmez.” veya “Kadrosuzluktan Terfi Etmez.” kararları verilir. (4) Birinci fıkranın (d) bendi kapsamında yapılacak değerlendirmede; soruşturma açılmasına neden olan ihbar veya şikayetlerin personeli mağdur etmek amacıyla yapıldığı yönünde Kurul üyelerinde kanaat oluşması halinde, yapılan soruşturma ve kovuşturmalar dikkate alınmaz. Ancak liyakatli olduğu değerlendirilmekle birlikte soruşturma ve kovuşturma sonucunun beklenilmesi uygun görülen personel hakkında “Soruşturma Sonucuna Göre Terfi Eder.” kararı verilebilir.
(5) Son performans puanı kurul tarihi itibarıyla doldurulmamış olmakla birlikte, liyakatli olduğu değerlendirilen personel hakkında “Performans Puanına Göre Terfi Eder.” kararı verilir.." hükümüne yer verilmiştir.
Yukarıda anılan mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; bir amirin üst rütbeye terfi ettirilip ettirilemeyeceği konusundaki iki temel ölçütün, kıdem ve liyakat olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre, terfi döneminde terfi etmeyi hak eden amirlerin kıdemlerine göre sıralanmasından sonra, belirlenen sıralamaya göre her birinin liyakat yönünden değerlendirilmesi, liyakati yeterli görülenlerin terfi ettirilmesi, yeterli görülmeyenlerin ise terfi ettirilmemesi gerekmektedir. Liyakatin yerinde olup olmadığının değerlendirilmesinde ise personelin aldığı sicil, ödül ve takdirnameler, eğitim ve öğrenimle kazanılan bilgi, beceri ve davranışlar ile geçmişte alınmış cezalar, geçirilen ve devam eden soruşturmaların niteliği, bir üst rütbede görev yapıp yapamayacağı bir bütün olarak dikkate alınmalıdır. Mevzuatta da belirlenen bu kriterlerin dışında getirilecek kriterlerin hukuk devleti ilkesinin vazgeçilmez bir parçası olan belirlilik ilkesine bunun doğal sonucu olarak da hukuki öngörülebilirlik ilkesine aykırı olacağı izahtan varestedir. Dolayısıyla davalı idarenin, ilgili personelin bir üst rütbeye terfi ettirilmesi konusunda takdir yetkisi bulunduğu açık ise de; bu yetkinin sınırı, belirtilen ölçütlerin terfi işlemlerinde uygulanması sırasında da eşit, objektif ve istikrarlı bir uygulama yapmaktır.
Aktarılan yasal mevzuat hükümleri uyarınca, rütbelere terfi ettirilecek personelin kurullarda görüşülmesinin kıdem sırasına göre, rütbelere terfilerin ise yalnızca liyakate göre yapılacağı anlaşılmaktadır.Buna göre, rütbelere terfi ettirilecek personelden; liyakatli olduğu değerlendirilen personel hakkında kadro bulunması halinde "terfi eder" kararı, kadro bulunmaması halinde "kadrosuzluk nedeniyle terfi etmez" kararı, bir üst rütbeye terfi etmek için liyakat yönünden yeterli görülmeyen personel hakkında ise “terfi etmez” kararı verilmesi; personelin liyakat koşullarına göre değerlendirilmelerinde ise, bulunduğu rütbedeki performans değerlendirme notunun, başarı ve üstün başarı belgesi bilgilerinin, mesleki bilgi, beceri ve davranışları ile geçmiş hizmetlerinin, bulunduğu rütbede, affa uğramış veya ertelemeye dair hüküm verilmiş olsa bile, adli mercilerce verilen cezaları ile disiplin cezalarının, hakkında devam etmekte olan soruşturma ve kovuşturma bilgilerinin bir bütün halinde dikkate alınması gerekmektedir.
Öte yandan, idarenin ilgili personelin bir üst rütbeye terfi ettirilmesi konusunda takdir yetkisi bulunduğu açık ise de, bu yetkinin yukarıda belirtilen kapsamda uygulanması sırasında eşit, objektif ve istikrarlı bir uygulamanın sağlanması, hukuk devleti ilkesinin gereğidir.
Bir başka anlatımla, liyakatı belirleyen unsurların birlikte değerlendirilmesi sonucunda, listede yer almasına rağmen terfi ettirilmeyen davacıya göre, açıkça olumsuz yönde bir farkı bulunduğu anlaşılan bir veya birden fazla personelin rütbe terfii yapılırken, davacı hakkında terfi etmez kararı verilmesi, eşit, objektif ve istikrarlı bir uygulama olarak kabul edilemeyecektir.
İdare mahkemelerince terfi için açılan davalarda, terfi etme sırası gelen tüm personelin lsitesi istenilmekte ve terfi eden ve terfi edemeyen personel tek tek incelenerek, idarenin objektif bir uygulama yapıp yapmadığı değerlendirilmektedir.
Nitekim, 3. Sınıf emniyet müdürü için açtığımız ve iptalle sonuçlanan davada Mahkemece;
"Terfi incelemesine tabi tutulan personelin yer aldığı liste incelendiğinde ise, performans puan ortalaması 4,44 ve son performans puanı 4,31 olan, başarı belgesi bulunmayan, hakkındaki Birim Değerlendirme Komisyon görüşü "Yetersiz" olan 375. kıdem sırasındaki personel ile performans puan ortalaması 4,27 ve son performans puanı 3,64 olan, başarı belgesi bulunmayan, hakkındaki Birim Değerlendirme Komisyon görüşü "Yetersiz" olan 378. kıdem sırasındaki personel hakkında "Terfi Eder" kararı verildiği görülmektedir.
Bu durumda, davacının bulunduğu rütbede adli ceza ile disiplin cezası almadığı ve hakkında devam eden soruşturma ve kovuşturma bulunmadığı hususları da dikkate alındığında, Birim Değerlendirme Komisyon görüşü ve başarı belgesi durumu davacıyla aynı olan ancak performans puan ortalaması ve son performans puanı davacıdan daha düşük olan personeller hakkında "Terfi Eder" kararı verildiği halde davacının terfi ettirilmediği görüldüğünden liyakat değerlendirmesinde gözetilmesi gereken ölçütlerin eşit, objektif ve istikrarlı şekilde uygulanmadığı sonucuna varılmakla, dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir." gerekçesiyle terfi etmek kararının İPTALİNE karar verilmiştir.
Komiser yardımcısı için açtığımız davada da Mahkeme "liyakat, eşit ve objektif değerlendirme" yapılmadığına vurgu yaparak terfi etmez kararının İPTALİNE KARAR vermiştir. Kararda;
"Buna göre, bulunduğu rütbedeki bekleme süresi, kıdem, başarı ve performans itibariyle terfi etmesine engel bir durum bulunmayan davacı hakkında liyakat yönünden terfi etmesine engel olacak şekilde değerlendirme yapılmaya elverişli somut bir veri bulunmadığı, kıdem sırası itibariyle davacıdan sonra gelen davacı ile aynı yahut daha düşük performans puanı ve/veya başarı belgesine sahip personelin üst rütbeye terfii yapılırken, davacının, 2022 yılı Merkez Değerlendirme Kurulu kararı ile terfi ettirilmemesi işleminde, liyakat, eşit ve objektif değerlendirme, hukuk devleti ilkeleri bakımından yapılan değerlendirmenin somut dayanağının bulunmadığı anlaşılmakla, dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler, uyuşmazlık konusu terfi döneminde değerlendirmeye alınan personele ilişkin liste, bu listedeki personelin hukuki denetime elverişli terfiye esas bilgileri göz önünde bulundurulduğunda, davacının terfi ettirilmemesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır." gerekçesine yer verilmiştir.
Emniyet Genel Müdürlüğünde terfi bekleyen rütbeli personelin Kurulca verilecek terfi etmez kararlarına karşı dava açması hem emsallerinden geri kalmaması hem de 1. Sınıf olma yolunda vakit kaybetmemesi adına önemli olduğundan, Kurul kararının tebliğinden itibaren dava açarak terfi etmez kararının iptalini istemeleri gerekmektedir.
Av. Sadi KAYABAŞI
