657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun “Mal bildirimi” başlıklı 14'üncü maddesinde, “Devlet memurları, kendileriyle, eslerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.” düzenlemesi yer almış; 125'inci maddesinin birinci fıkrasının (D) bendinin (j) alt bendinde ise, “belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak”, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve haller arasında sayılmıştır.
7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun'un "Disiplin cezaları" başlıklı 8/5-a-1 maddesinde; "Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunmak" fiili, 12 ay süreli durdurma cezası gerektiren fiil ve haller arasında sayılmıştır.
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu'nun "Bildirimlerin konusu" başlıklı 5'inci maddesinde; "Bu Kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eslerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, 1 inci derece Devlet Memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder." hükmüne; "Bildirimin zamanı" başlıklı 6'ncı maddesinin 1'inci fıkrasının (d) bendinde ise; "Mal Bildirimlerinin; "Mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde verilmesi zorunludur." hükmüne yer verilmiştir. Aynı Kanunun 10'uncu maddesinde ise; 6 ncı maddede belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulacağı, ihtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana üç aya kadar hapis cezası verileceği, soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verileceği kurala bağlanmıştır.
Öte yandan, 05/11/1990 tarih ve 20696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkındaki Yönetmeliğin "Mal bildiriminin konusu" başlıklı 8'inci maddesinin 1'inci fıkrasının (a) bendinde; "Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olanların kendilerine, eslerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan; "Taşınmaz malları (arsa ve yapı kooperatifi hisseleri dahil) mal bildirimine konu teşkil eder"., "Ek mal bildirimi" başlıklı 10'uncu maddesinde; Mal bildirimi bulunmakla yükümlü bulunanlar, esleri velayeti altındaki çocukları ve kendilerinin şahsi mal varlıklarında önemli bir değişiklik olduğunda, değişikliyi izleyen bir ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar. 8 inci maddede gösterilen mahiyet ve miktardaki malın iktisabı ile hak, alacak veya gelir sağlanması veya borçlanılması, mal varlığında önemli değişiklik sayılır.", 17'nci maddesinde de, "Bu Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayan hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına suç duyurusunda bulunurlar." hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıdaki düzenlemelerin temel amacı; beyanname verme zorunluluğu getirilen kamu görevlilerinin mal edinimlerini denetlemek suretiyle rüşvet ve yolsuzluğun önüne geçilmesinin sağlanmasıdır.
Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak disiplin cezasını gerektirmekte olup, geç de olsa mal bildiriminde bulunulması halinde verilen cezaların iptali gündeme gelebilecektir.
Emniyet personeli olan davacıya mal bildiriminde bulunmadığından bahisle verilen üç. Ayrı 12 ay durdurma cezasının iptali istemiyle açılan davada Bursa 2. İdare Mahkemesince;(2024/1351)
"Bu durumda, yukarıda izah edilen mevzuat hükümleri ile 7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun'un 8/5-a-1 maddesinde düzenlenen cezanın ihdas ediliş amacı da göz önünde bulundurulduğunda, davacının, anılan taşınmaza ilişkin geç de olsa mal bildiriminde bulunduğu görülmüş olup söz konusu işlemde davacının haksız ve geliri ile mütenasip olmayan mal edindiği ve edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik somut tespitlerin bulunmadığı ve suç isleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır." gerekçesiyle cezaların iptaline karar verilmiştir.
Her ne kadar iki ayrı hukuk rejimini ifade etseler de, birbirleriyle olan yakın ilişkiden dolayı esasen ceza hukukuna hakim olan ilkelerin imkan ölçüsünde disiplin hukuku alanında da yer bulacağı gerek literatürde gerekse yargısal içtihatlarda kabul edilmekte olup, söz konusu ceza hukuku ilkelerinin disiplin hukukunda uygulanacağı alanın belirlenmesinde somut olayın dikkate alınacağı tabiidir. Yer verilen kararda da suç işleme kastının yokluğu işlemin iptaline gerekçe yapılmıştır.
Av. Sadi KAYABAŞI
