31/07/2018 tarihli ve 30495 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7145 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 26'ncı maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen geçici 35'inci maddenin (D) fıkrasında; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle;
1) Türk Silahlı Kuvvetlerinden emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan, 31/1/2013 tarihli ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu hükümlerine göre Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası alan, Devlet memurluğundan çıkarılan, sözleşmeleri feshedilen, müstafi sayılan veya istifa eden subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, Devlet memuru, işçi, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve erler ile 926 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında haklarında işlem tesis edilenlerden,
2) Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığından emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan, ilişiği kesilen, disiplin hükümlerine göre meslekten veya Devlet memurluğundan çıkarılan, sözleşmeleri feshedilen, müstafi sayılan, istifa eden veya çekilmiş sayılan subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, uzman jandarma, Devlet memuru, işçi, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve erlerden,
3) 4/6/1937 tarihli ve 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun 55 inci maddesinin ondokuzuncu ve yirminci fıkraları ile geçici 27 nci maddesi uyarınca resen emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan veya disiplin hükümlerine göre meslekten veya Devlet memurluğundan çıkarılanlar ile müstafi sayılanlardan, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilenlerin rütbeleri ilgili bakanın onayıyla alınır. Bu kişiler görev yaptıkları teşkilata ve kamu görevine yeniden kabul edilmez, doğrudan veya dolaylı görevlendirilemez ve bu kişiler on beş gün içinde Devlet Personel Başkanlığına bildirilir. Ayrıca bunlar uhdelerinde taşımış oldukları mesleki unvanları ve sıfatlarını kullanamaz ve bu unvan ve sıfatlarına bağlı olarak sağlanan haklardan yararlanamaz. Bu kişilerin uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, kurul, komisyon, yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği ve sair görevleri de sona ermiş sayılır. Bunların silah ruhsatları, emekli kimlikleri, gemi adamlığına ilişkin belgeleri, pilot lisansları ve ilgili pasaport birimlerince pasaportları iptal edilir. Bu kişiler özel güvenlik şirketlerinin kurucusu, ortağı ve çalışanı olamaz" hükmüne yer verilmiştir.
Madde ile TSK, Jandarma, Sahil Güvenlik ve Emniyet personeli iken emekliye ayrılan yada ilişiği kesilen personelin rütbelerinin bakan onayı ile geri alınması düzenlenmiş, maddenin verdiği yetki ile FETÖ/PDY mensubiyeti yada iltisakı olduğundan bahisle binlerce emekli personelin rütbeleri geri alınmıştır.
Rütbenin geri alınması işlemine karşı açılan davalarda iptal/ret kararları verilmiş olup, bu işlemlerin dayanağı olan 375 sayılı KHK'nın geçici 35/D maddesi ile bir kısım maddelerinin iptali istemiyle açılan davada Anayasa Mahkemesinin 30.06.2022 tarih ve E:2018/137, K:2022/86 sayılı kararı ile anılan madde yönüyle "... Kurallarda terör örgütlerine veya devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplarla iltisaklı yahut irtibatlı olduğu değerlendirilen TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Teşkilatından emeklilik, istifa, disiplin, sözleşmenin feshi gibi nedenlerle ayrılan kişiler hakkında rütbelerin alınması kararı verilmeden önce ilgili merciler tarafından uygun vasıtalarla savunma ve delil sunma imkânı sağlanmak suretiyle kişilerin sürece katılımını sağlayacak herhangi bir usulün benimsenmediği görülmektedir. Dolayısıyla kurallar kapsamında TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Teşkilatından emeklilik, istifa, disiplin, sözleşmenin feshi gibi nedenlerle ayrılanlardan terör örgütlerine veya devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplarla iltisaklı yahut irtibatlı olduğu değerlendirilen kişilerin haklarındaki isnatlara cevap verme ve bunlara karşı delil sunma imkânının tanındığı bir soruşturma süreci yürütülmeden ve bu süreç sonunda somut olgu ve olaylar çerçevesinde iddia, savunma ve delillerin tartışılarak ulaşılan sonucun dayandığı maddi ve hukuki temelleri gösteren gerekçeler açıklanmadan yetkili mercilerce rütbelerinin alınmasına imkân tanınmasının millî güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacı bakımından demokratik bir toplum düzeninin gereklerine uygun ve ölçülü olduğu söylenemez. Bunun yanında tedbir kararına karşı idari yargıda dava açma imkânının bulunması olağan dönem koşullarında rütbelerin alınması kararı öncesinde bireyselleştirme koşulunun sağlanmadığı söz konusu tedbir sürecini millî güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacı bakımından ölçülü hâle getirmez.Açıklanan nedenlerle kurallar, Anayasa’nın 13., 20., 36., 38. ve 118. maddelerine aykırıdır. iptali gerekir.''gerekçesi ile anılan hükmün iptaline karar verilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra ret ile sonuçlanan davalarda istinaf daireleri ret kararlarını kaldırmakta ve Anayasa Mahkemesi kararı dikkate alınarak yasal dayanağı kalmayan işlemlerin iptaline karar vermektedir.
Nitekim, tarafımızdan açılan ve retle sonuçlanan askeri personelin rütbesinin geri alınması davasında İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesinin 2023/256 sayılı kararı ile yukarıda yer verilen karara atıf yapıldıktan sonra;
"Bu durumda, dava konusu işlemin dayanağı olan 375 sayılı KHK'nın geçici 35/D maddesinin yukarıda yer verilen Anayasa Mahkemesi kararıyla iptal edilmiş olduğunun görülmesi karşısında, yasal dayanağı kalmayan dava konusu işlemde bu yönüyle hukuka uyarlık, aksi yönde verilen ilk derece mahkemesi kararına ise hukuki isabet bulunmamaktadır. "
gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.
Rütbenin geri alınmasına ilişkin işlemlerin yasal dayanağı kalmadığından devam eden yada yeni açılacak davalarda artık idari yargı merciilerince iptal kararları verilmekte olup, bu işleme muhatap olan rütbeli personelin yargı yoluna başvurarak rütbelerini geri almaları hukuken mümkündür.
Av.Sadi KAYABAŞI
