2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun "Aday Sürücülük" başlıklı 17. maddesinde; 12.7.2013-6495/22 md.) İlk defa sürücü belgesi alanlar en az bir yıl süre ile aday sürücü olarak kabul edilirler. Aday sürücülüğün süresi, aday sürücülerin sürücü belgelerinin iptal edilme ve yeniden sürücü belgesi alma şartları ile diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. Aday sürücülerle ilgili olarak yönetmelikte belirtilen iptal edilme şartlarının oluşması hâlinde, bu Kanunun 6 ncı maddesinde sayılan görevliler tarafından sürücü belgeleri iptal edilir."; "Sürücülerin ve Yolcuların Koruyucu Tertibat Kullanma Zorunluluğu" başlıklı 78. maddesinde; "Belirli sürücülerin ve yolcuların, araçların sürülmesi sırasında koruyucu tertibat kullanmaları zorunludur. Kullanma ve yolların özelliği gözetilerek hangi tip araçlarda sürücülerinin ve yolcularının şehiriçi ve şehirlerarası yollarda hangi şartlarda hangi koruyucu tertibatı kullanacakları ve koruyucuların nitelikleri ve nicelikleri ile emniyet kemerlerinin hangi araçlarda hangi tarihten itibaren kullanılacağı yönetmelikte belirtilir. (Değişik: 21.5.1997-4262/4 md.) Bu madde hükmüne uymayanlar 1800000 lira para cezası ile cezalandırılırlar." hükümleri yer almıştır.
Karayolları Trafik Yönetmeliği'nin "Aday Sürücülük" başlıklı Ek 3. maddesinde; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa sürücü belgesi alanlar ile herhangi bir sebeple sürücü belgesi iptal edilmiş olup da yeniden sürücü belgesi alanlar, belgenin alındığı tarihten itibaren iki yıl süreyle aday sürücü olarak kabul edilir. Aday sürücülük süresi içerisinde 2918 sayılı Kanunun;a) 47 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin üç kez ihlal edilmesi, b) 48 inci veya 118 inci maddelerine istinaden sürücü belgelerinin geri alınması, c) 51 inci maddesinin üç kez ihlal edilmesi, ç) 53 üncü maddesinin ikinci fıkrasının üç kez ihlal edilmesi, d) 74 üncü maddesinin üç kez ihlal edilmesi, e) Koruyucu tertibatın kullanılması ile ilgili 78 inci maddesinin üç kez ihlal edilmesi hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi veya araç cinsine bakılmaksızın 0,20 promilin üzerinde alkollü olarak araç kullanıldığının tespit edilmesi veya toplam 75 ceza puanının aşılması durumunda sürücü belgesi trafik görevlilerince iptal edilir.
Belgesi iptal edilenlerin tekrar sürücü belgesi alabilmeleri için; sürücü kurslarına devam etmeleri ve yapılan sınavlarda başarılı olarak motorlu taşıt sürücüsü sertifikası almaları gerekir. Bu kişilerin sürücü kurslarında eğitime başlayabilmeleri için tabi tutulacakları psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı muayenesi sonucunda sürücülüğe engel hali bulunmadığını gösterir belgenin sürücü kursuna ibrazı ve varsa iptal nedenlerinde yer alan geri alma süreleri kadar zamanın geçmiş olması zorunludur." hükmü bulunmaktadır.
Aday sürücü iken üç kez ceza alınması halinde sürücü belgesinin iptali gerekmekte olup, ancak 2 yıllık adaylık süreci geçtikten sonra sürücü belgesinin iptal edilmesi mümkün değildir.
Adaylık süreci içinde üç kez ceza alınmasına rağmen trafik ekiplerince sürücü belgesi iptal edilmediği taktirde bu süre dolduktan sonra geçmişe dönük olarak da sürücü belgesinin iptal edilmesi hukuka aykırıdır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti, bir hukuk devleti olarak nitelendirilmiştir.
Anayasanın 2. maddesinde yer verilen hukuk devleti, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adil bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasaya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı denetimine açık olan Devlet olduğu, hukuk güvenliği, normların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, idarenin de düzenleyici işlemlerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar.
"Hukuk Devleti"nin unsurlarından biri olan hukuk güvenliği, diğer bir ifadeyle "güvenin korunması ilkesi" ise, normların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, idarenin de işlemlerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar.
Hukuki güvenlik ilkesinin idari işleyişe yansıyan tarafı ise idari istikrar ilkesidir.
İdari istikrar ilkesi, idarenin iş ve eylemlerinde kişilere hukuki güvenlik sağlayan yöntemler geliştirmesini ifade eder.
Bu yönüyle, Hukuk Devleti'nin önemli bir unsuru olarak hukuk güvenliği, yalnızca hukuk düzeninin değil, aynı zamanda belirli sınırlar içinde, bütün Devlet davranışlarının, az çok, önceden öngörülebilir olması anlamını taşır.
Hukuki güvenlik sadece bireylerin devlet faaliyetlerine duyduğu güven değil, aynı zamanda yürürlükteki mevzuatın süreceğine duyulan güveni de içerir.
Gerek yargı kararları, gerek öğretideki ortak tanımlamalara göre "haklı beklenti"; idarenin ister bir taahhüt, isterse uzun süren bir uygulamasına güvenerek olsun, bireylerin çıkarları ya da lehlerine olan bir sonuca ulaşabileceklerini ya da edinebileceklerini ümit etmelerini ifade eder.
Aday sürücü olan müvekkil iki yıllık adaylık süresi içinde 3 kez ceza almış, ancak, adaylık süreci bittikten dört (4) sene sonra sürücü belgesi iptal edilmiştir. Açtığımız davada Kocaeli 2. İdare Mahkemesince (2024/426);
"Tüm yürütülen süreçlerde davacının hilesi ya da yanıltması olmadığı, davalı idarenin üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmediği, üzerine düşün yükümlülükleri yerine getirmeyen davalı idarenin idari ve cezai sorumluluğunun bulunduğu, ancak bu sorumluluğun davacıya yüklenemeyeceği açıktır."
"davacıya adaylık sürecinde 14.04.2019, 17.04.2019 ve 29.05.2020 tarihlerinde 2918 sayılı Kanunun 78. maddesine istinaden araçta gerekli teçhizatları kullanmadığından bahisle Yalova Jandarma Birimlerince idari para cezalarının uygulandığı, ancak bu adaylık döneminde 3 kez verilen cezalar uyarınca yukarıda aktarılan Karayolları Trafik Yönetmeliği'nin "Aday sürücülük" başlıklı Ek 3. maddesine istinaden aday sürücülüğünün iptal edilmesi gerekirken iptal edilmediği, bu hususta herhangi bir işlem tesis edilmediği,
-sonrasında 05.02.2024 tarihinde yapılan denetimde davacıya para cezası uygulandığı ve geçmişte aday sürücülük döneminde üç ayrı ceza uygulanması nedeniyle aday sürücülüğünün iptali gerektiğinden sürücü belgesinin (05.02.2024 tarihinde) iptaline karar verildiği görülmektedir. "
"..., davacının da 26.07.2020 tarihi itibariyle "aday sürücü" statüsünü tamamlayıp "sürücü" statüsüne geçtiği, aradan geçen yaklaşık dört sene sonunda 05.02.2024 tarihinde davacının aday sürücülükte üst üste ceza aldığından bahisle, aday sürücülük süresi dolduktan ve üzerinden makul bir süre de geçtikten çok sonra, aday sürücülükteki eski statüsünden kaynaklı olarak sürücü belgesinin geri alındığı anlaşıldığından; statü hukukuna ve dolaylı olarak da hukuki güvenlik ile idari istikrar ilkesine aykırı dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır. " gerekçesiyle sürücü belgesinin iptaline ilişkin işlem hakkında yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir.
İdarenin hatasının ilgiliye yüklenemeyeceği açık olduğu gibi adaylık sürecinin tamamlanarak artık kazanılmış hakkın sözkonusu olduğu hallerde aradan yıllar geçtikten sonra önceki cezalara atıfla idari işlem tesis edilemeyecek, edilmesi halinde idari yargı merciilerince hukuka aykırı bulunarak iptal edilecektir.
Av. Sadi KAYABAŞI
