657 sayılı Kanunun 125. Maddesinde disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller sayılmış olup, buna göre; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma cezaları devlet memurlarına verilecek cezalar olarak düzenlenmiştir.
Madde uyarınca verilecek üçüncü ceza aylıktan kesme cezası olup, aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak,
b) Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,
c) Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak,
d) Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,
e) Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,
f) Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,
g) (Mülga: 13/2/2011 - 6111/111 md.)
h) (Mülga: 13/2/2011 - 6111/111 md.)
ı) Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
j) (Mülga: 13/2/2011 - 6111/111 md.)
Aylıktan kesme memurun, brüt aylığından 1/30 - 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır.Bu cezanın uygulamasında gösterge ve ek göstergenin aylık maaş katsayısı ile çarpılması sonucunda bulunan tutar dikkate alınarak kesinti yapılır. Aylıktan kesme cezası, cezanın veriliş tarihini takip eden aybaşında uygulanır.
Aylıktan kesme cezasını gerektiren bu fiiller içinde en fazla ceza verilen bentler a, e ve ı bendi olup, bu üç fiilin diğer bentlerde sayılan fillere göre daha fazla cezalandırıldığı görülmektedir.
Sayılan fiiller içinde "Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak" eylemi de sıkça cezalandırılan fiillerden biridir. Ancak "itibar ve güven duygusunu sarsacak davranış" şeklinde tanımlanan fiil son derece müphem olup, hangi fiillerin bu kapsamında olduğuna son tahlilde yargı merciileri karar verecektir.
Disiplin cezaları, kamu görevlilerinin mevzuata, çalışma düzenine, hizmetin gereklerine aykırı eylemlerine karşı düzenlenen idari yaptırımlardır. Kamu hizmetlerinden sürekli uzaklaştırılabilmek gibi ağır sonuçlara kadar uzanan disiplin cezaları, ağırlığı ve önemi sebebiyle Anayasa'nın 38. maddesindeki suç ve cezalara ilişkin kurallara tabi tutulmuşlardır.
Kamu görevlilerinin disipline aykırı eylem ve işlemleri nedeniyle disiplin cezası verilebilmesi için, anılan eylem ve işlemlerin sübut bulup bulmadığının usulüne göre yürütülen soruşturma ile ortaya konulması, tespit edilen disipline aykırı davranışlar nedeniyle de yasa veya yönetmeliklerde yer alan uygun cezanın verilmesi gerektiği disiplin hukukunun temel ilkelerinden olup, suçun ilgilisi tarafından işlenilmiş olduğunun kesin ve hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde hukuken kabul edilebilir nitelikte somut tespitlerle ortaya konulması gerekmektedir.
"Kanunsuz suç ve ceza olmaz" ilkesi uyarınca, ceza yaptırımına bağlanan her bir eylemin tanımının yapılması ve yasanın ne tür eylemleri suç sayarak yasakladığının hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirtilmesi gerekmektedir. Sözü edilen suç tanımlaması yapıldıktan sonra, suçun karşılığı olan cezanın ve suç sayılan eylemi gerçekleştiren kamu görevlisinin hangi disiplin kuralını ihlal ettiğinin ve suçun ilgilisi tarafından işlenilmiş olduğunun kesin ve hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde hukuken kabul edilebilir nitelikte somut tespitlerle açık bir şekilde ortaya konulması da zorunlu olup, söz konusu eylem, mevzuatta öngörülen tanıma uymuyorsa verilen disiplin cezasının hukuka aykırı olacağı açıktır.
Aylıktan kesme cezası sonuçları itibarıyla daha ağır olduğundan genellikle yönetici ve daire başkanı pozisyonunda olan kamu görevlilerinin görevden alınmalarına gerekçe yapılmak için tesis edilmekte, bu ceza bahane edilerek yöneticilik/daire başkanlığı görevleri sona erdirilmektedir.
Tarafımızdan açılan davada "ı" bendinde yer alan isnad ile isnad ile cezalandırılan müvekkilimiz hakkında;
"Uyuşmazlık konusu olayda; dava dosyasındaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, davacının çocuğu teslim etmek üzere gelen Müdür Yardımcısı Z.K. ve Veri İşletmeni V.E. ye yönelik disiplin cezasına esas alınan fiilleri sübut bulmuş ise de, her kurumda personel arasında meydana gelebilecek nitelikte bir tartışma düzeyinde olduğu, ayrıca davacının müdür olarak görev yaptığı dikkate alındığında astı konumunda bulunan kurum personeline karşı uyarıda bulunmasının olağan olduğu, davacının bu düzeydeki filinin, kuruma teslim edilmek üzere getirilen H.D. isimli çocukta kuruluşa karşı olumsuz bir ön yargının oluşmasına ve kuruluşta kalmak istememesine yol açtığından bahsedilemeyeceği, bu suretle de davacının fiilinin hizmet içinde devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranış olarak kabul edilemeyeceği, diğer bir anlatımla suç tipine uygun bir fiilin bulunmadığı anlaşıldığından dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır." şeklindeki gerekçe ile aylıktan kesme cezasının iptaline karar verilmiştir. (Erzurum 3. İdare Mahkemesi, 2019/165)
Disiplin kurallarının, temel olarak idarenin iç düzeninin korunması fonksiyonunu üstlendiği göz önüne alındığında, kamu görevlilerinin hizmet dışındaki/içindeki özel hayatına yönelik fiillerinin memur disiplin hukukunun alanına girmesi için, bu düzeni bozan, kamu hizmetinin iyi ve düzenli şekilde sunulmasını olumsuz şekilde etkileyen bir yönünün bulunması gerekmektedir. Somut tespitin bulunmadığı hallerde fiilin kamu hizmetinin yürütümüne ilişkin olması halinde verilecek disiplin cezasının iptal edileceği açıktır.
Av. Sadi KAYABAŞI
