29.03.2025 gün ve 32856 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sağlık Meslek Mensuplarının Serbest Meslek İcrası Hakkında Yönetmelik'in 4. Maddesinin "ç" bendinde sağlık meslek mensupları sayılmış olup, çocuk gelişimcileri bu grup arasında yer almamıştır. Yönetmeliğin 4/ç maddesine göre "Klinik psikolog, hemşire, hemşireliğe eşdeğer sağlık memuru, ebe, fizyoterapist, odyolog, diyetisyen, dil ve konuşma terapisti, podolog ve iş ve uğraşı terapisti (ergoterapist) sağlık meslek mensubu sayılırken çocuk gelişimcileri sağlık meslek mensubu sayılmamaktadır.
Oysa ki çocuk gelişimcilerin sağlık alanındaki yerini ve fonksiyonlarını yasal olarak tanımlayan çeşitli mevzuat düzenlemeleri, mesleğin kamusal hizmetlerdeki rolünü açıkça ortaya koymaktadır. 30 Kasım 1977 tarihli ve 16125 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunlarının “Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfı” kapsamında yer alması sağlanmış ve çocuk gelişimcilerin sağlık sektöründe görev alabilmeleri için yasal bir zemin oluşturulmuştur. 6 Şubat 1997 tarihli ve 22900 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan “Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri Yönetmeliği” ile çocuk gelişimciler, sağlık merkezlerinde görev alabilecek personel arasında yer almıştır. Ayrıca, 2 Kasım 2011 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Sağlık Bakanlığı'nın yeniden yapılandırılması gerçekleştirilmiştir. Bu yapılandırma ile Sağlık Bakanlığı'na bağlı sağlık tesislerinde görev alabilecek meslek mensupları arasında çocuk gelişimciler de yer almıştır. 20 Şubat 2019 tarihli ve 30629 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan “Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER) Hakkında Yönetmelik” ile çocuk gelişimciler, özel gereksinimi olan çocukların değerlendirilmesinde multidisipliner kurullarda yer almakta olup, gelişimsel değerlendirme ve danışmanlık hizmeti sunarak ÇÖZGER raporunun düzenlenmesinde hastane sağlık kurullarında görev almaktadır. 15 Aralık 2022 tarihli ve 32044 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan “Çok Disiplinli Çocuk ve Genç Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönetmelik” ile çocuk gelişimciler, çok disiplinli ekiplerin bir parçası olarak çocuk ve genç ruh sağlığı merkezlerinde görev alan meslek mensupları arasında yer almıştır.
Bu mevzuat düzenlemeleri, çocuk gelişimcilerin sağlık sistemindeki yerini ve önemini açıkça ortaya koyarken; mesleki standartların sürdürülebilirliği ve hizmet kalitesinin artırılması amacıyla eğitim programlarının da kalite güvencesi altına alınması gerekliliğini beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, Yükseköğretim Kurulu diğer sağlık meslek programları gibi Çocuk Gelişimi Lisans programlarının da nitelik ve kalite güvencesini sağlamak amacıyla öğretim programlarının oluşturulması, ölçme-değerlendirme süreçleri ve dış değerlendirme akreditasyonları gibi süreçleri belirlemiştir. Çocuk Gelişimi Lisans Eğitimi Çekirdek Eğitim Programı 2017 yılında YÖK tarafından onaylanmıştır ve Sağlık Bilimleri Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (SABAK) tarafından verilen akreditasyon kararları da çocuk gelişimi programlarının kalite güvencesinin sağlandığını göstermektedir.
Tarihsel sürece baktığımızda 8 Temmuz 1967 tarihinde 892 sayılı Kanunla kurulan Hacettepe Üniversitesi’nin ilk üç fakülteden biri olan Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ev Ekonomisi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Tıbbi Teknoloji ile Hemşirelik Yüksekokullarından oluşmuştur. Çocuk gelişimi bölümü ilk olarak 1968 yılında Sağlık Bilimleri Fakültesine bağlı Ev Ekonomisi Yüksek Okulu çatısı altında Çocuk Gelişimi ve Eğitimi adıyla kurulmuştur. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının (YÖK) kararları ile 04.03.1987 tarihinde Çocuk Sağlığı ve Eğitimi adını almıştır. Zaman içerisinde Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının (YÖK) kararları ile isim değişikliğine uğramış ancak son olarak yine Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının 21.11.2007 tarih ve B.30.0.E.Ö.B.0.00.00.03-04-01-4351 sayılı kararı ile ilk olarak Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi çatısı altında "Çocuk Gelişimi Bölümü" olarak yeniden yapılandırılmıştır. Bunu izleyen yıllarda birçok üniversitede Sağlık Bilimleri Fakültelerinin ya da Sağlık Bilimleri Yüksek Okulları çatısı altında Çocuk Gelişimi Bölümleri açılmış, bu sayı günümüzde 49 bölüme ulaşmıştır. Sonuç olarak, Çocuk Gelişimi Bölümünün kuruluşu itibariyle Sağlık Bilimleri Fakültesinde yer almış, zaman zaman YÖK Başkanlığı tarafından farklı isimler alsa da mezunlarını hep bir sağlık lisansiyeri olarak yetiştirmiştir. Ancak mevcut durumda Sağlık Bilimleri Fakültesi çatısı altında olup, sağlık lisansiyeri olarak mezun vermesine rağmen yeni yönetmelik kuralı ile sağlık meslek mensubu sayılmayan tek meslek grubudur.
Çocuk Gelişimi Lisans Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı (ÇUÇEP)- 2016, Sağlık Bilimleri Dekanlar Konseyi (SABDEK) önderliğinde Sağlık Bilimleri Fakültesi bünyesinde yer alan birçok bölümle eş zamanlı olarak hazırlanmıştır. ÇUÇEP yayınlanma aşaması öncesinde gerek SABDEK gerekse YÖK bünyesinde bulunan ilgili tüm komisyonlarca incelenerek nihai haline ulaşmıştır. ÇUÇEP oluşturulma aşamasında Çocuk Gelişimi mezunlarının sahadaki çalışmaları ve uygulamaları esas alınarak hazırlanmıştır. Mevcut durumda ÇUÇEP-2016 ülke genelindeki tüm Çocuk Gelişimi lisans eğitim programlarının %70-75’ini oluşturacak şekilde kullanılmaktadır. Sonuç olarak, ÇUÇEP-2016 incelendiğinde içeriğinin sağlık meslek mensubu yetiştirmeye yönelik olduğu aşikardır.
Çocuk Gelişimi mezunlarının çalışma alanlarından önemli bir bölümü Sağlık Bakanlığı bünyesindeki kurum ve kuruluşlar oluşturmaktadır. Ağırlıklı olarak görev aldıkları yerler arasında hastaneler ve Sağlıklı Hayat Merkezleri yer almaktadır. Çalıştıkları alanlarda, 0-18 yaş aralığındaki normal gelişim gösteren, özel gereksinimli, korunmaya muhtaç, mülteci, suça itilmiş veya hastanede yatarak tedavi gören vb çocukların gelişimlerinin değerlendirerek gelişimsel ihtiyaçlarının belirlemektedirler. Bu doğrultuda gelişimsel sorunların erken dönemde tespit edilmesi, erken müdahale programları geliştirilmesi ve uygulanması, ailelere/ bakım verenlere rehberlik edilmesi gibi bireyin ve toplumun sağlığını geliştirmeye ve korumaya yönelik oldukça kritik görevlerde de yer almaktadırlar. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün “Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halidir” tanımı göz önünde bulundurulduğunda ebeveynlere toplumun geleceğini oluşturacak olan çocukların sağlıklı olarak yetiştirilmesi için ailelere /bakım verenlere ebeveynlik becerilerini güçlendirmelerine yönelik hizmetler sunulmaktadır. Bu hizmetlerin, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından yayınlan Bebek, Çocuk ve Ergen İzlem Protokolünde önerilen çocukların izlemleri sırasında sunulması gereken danışmanlık hizmetlerinin önemli bir kısmını da oluşturduğu görülmektedir. Sonuç olarak, çocuk gelişimciler mesleki yetkinlikleri çerçevesinde Sağlık Bakanlığı bünyesinde koruyucu, önleyici ve rehabilite edici hizmetlerde görev aldıkları görülmektedir.
Aktarılan gerekçeler doğrultusunda Çocuk Gelişimcilerin sağlık meslek mensubu sayılması gerektiği açık olup, yeni Yönetmelik kuralında çocuk gelişimcileri sayılmayarak eksik düzenleme yapılmıştır.
Yukarıda aktarılan tarihsel sürece rağmen çocuk gelişimcileri sağlık lisansiyeri sayıldığı halde sağlık meslek mensubu sayılmadığı gibi Çocuk Gelişimi Lisans Programından Sonra Açılan Lisans Programları sağlık meslek mensubu sayılmıştır. Odyoloji, dil ve konuşma terapisti ile ergoterapi mesleği sağlık meslek mensubu sayılmış olup, bu üç meslek grubu Yönetmeliğe dahil edilirken çocuk gelişimcilerin dahil edilmemesi hukuken kabul edilemeyecek büyük bir hatadır. Eğer bu sağlık lisansiyeri olan üç meslek grubu sağlık meslek mensubu sayılıyorsa çocuk gelişimcilerin evveliyetle sağlık meslek mensubu sayılması gerektiği kuşkusuzdur.
YÖK Başkanlığının muhtelif yazılarında da Çocuk Gelişimi ile Çocuk Sağlığı ve Gelişimi Bölümü mezunlarının "Sağlık Bilimleri Lisansiyeri" unvanını kullanabilecekleri açıkça vurgulanmaktadır. YÖK kararlarında açıkça çocuk gelişimi mezunlarının lisansiyer unvanını kullanabileceğine vurgu yapıldığından, yayımlanan Yönetmelik kuralının bu yönüyle de sakat olduğu ortadadır.
Çocuk Gelişimi bölümünün 1968 yılında açıldığı ve her yıl ikibin (2000) öğrencinin kabul edildiği dikkate alındığında bu bölümden mezun olan kişilerin, mezun olduktan sonra mesleki faaliyette bulunmaları için izin veren, düzenleme yapan bir mevzuat kuralının olmaması hukuka aykırı olduğu kadar, yapılan kanun değişikliği ve yönetmelik düzenlemesinde sehven yada idarenin takdiri ile kapsam dışında bırakılmaları hukuki güvenlik ve belirlik ilkesine açıkça aykırıdır.
Çocuk gelişimi mezunlarını sağlık meslek mensubu saymayan Yönetmelik kuralının iptali için Danıştay 10. Daire Başkanlığı nezdinde dava açılmış olup, eksik düzenleme nedeniyle Yönetmeliğin 4/ç fıkrasının iptali istenilmiştir. Aktarılan hukuki ve fiili gerçekler dikkate alınarak eksik düzenlenen Yönetmelik kuralının iptal edileceğini ve çocuk gelişimi bölümü mezunlarının sağlık meslek mensubu sayılmalarının önünün açılacağını ümid etmekteyiz.
Av. Sadi KAYABAŞI
