6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları ağırlık derecesine göre belirtilmiş olup, buna göre; uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam, aylıktan kesme, hizmet yerini terk etmeme, oda hapsi, oda hapsi ve silahlı Kuvvetlerden ayırma cezaları detaylı olarak düzenlenmiştir.
Kanuna göre uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezaları disiplin kurulları ve disiplin amirleri tarafından; Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası yüksek disiplin kurulları tarafından verilecektir.
Hizmete kısmi süreli devam cezası; disiplin cezası verilen personele mesai sonrasında günde üç saati ve her hâlde saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, kadro görevinde veya kadro görevi dışında statüsüne uygun askeri hizmetlerin yaptırılmasıdır. Ceza, tatil günleri dışında yerine getirilir ve cezanın yerine getirilmesi esnasında personel hizmette sayılır. Cezanın yerine getirilme şekline ilişkin hususlar, cezayı veren disiplin amiri tarafından ilgiliye tebliğ edilir.
Kanunun 17. Maddesinde hizmete kısmi süreli devam cezasını gerektiren disiplinsizlikler sayılmıştır. Maddeye göre;
a) Üste saygısızlık: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul edip dinlememektir.
b) Görev yerini izinsiz terk etmek: Kıtasından veya görev yerinden yirmi dört saati geçmeyecek şekilde kaçmak veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın mesaiye bir tam mesai günü gelmemektir.
c) Temaruz: Bazı isteklerini yerine getirmek, kişisel bir menfaat sağlamak, görev veya sorumluluktan kaçmak gibi amaçlarla hastalığını abartmak veya olmadığı hâlde bir rahatsızlığı varmış gibi göstererek sağlık kuruluşlarına sevkini sağlamak suretiyle günlük mesainin bir kısmına katılmamaktır.
ç) Uygunsuz davranışlarda bulunmak: Türk Silahlı Kuvvetlerine ve temsil ettiği makam, rütbe veya statünün onur ve vakarına uygun olmayan fiillerde bulunmaktır.
d) Ketum davranmamak: Görevi ile ilgili gizli olmayan ancak açıklanmaması gereken bir bilgiyi yetkisiz kişilerin öğrenebileceği bir şekilde açıklamaktır.
Maddede hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren haller sayılmıştır. Ancak sayılan bu durumların tespiti halinde usulüne uygun soruşturma yapılmalı ve soruşturma sonucuna göre işlem tesis edilmelidir.
Disiplin suçu teşkil eden fiillerle ilgili olarak disiplin soruşturması yapılmasının zorunlu olmasının yanında, bu soruşturmanın ve disiplin cezasına ilişkin işlemin belirli usuller çerçevesinde yapılması da esastır. Disiplin cezası vermeye yetkili merciilerce disiplin suçu sayılacak eylemlerin işlenildiğinin öğrenilmesi halinde, bu kişiler hakkında soruşturma emri verilerek, soruşturmacı görevlendirilmesiyle başlatılacak soruşturmada; varsa iddia sahipleri ile olayın açıklığa kavuşması için gerekli tanık ifadeleri alınarak yapılacak araştırma ve inceleme ile soruşturma sonucunda olayın değerlendirilmesi; adli, idari ve disiplin yönünden soruşturulan hakkında soruşturmacı kanaat teklifinin de yer aldığı soruşturma raporunun hazırlanması, olayın şüpheye yer vermeyecek şekilde somut delillerle ortaya konulması, isnat edilen suç konusu eylem, işlem, tutum ve davranışların tek tek bildirilerek savunmasının alınması ve bunlardan sonra yetkili amir ve kurullarca yukarıda sıralanan bilgi ve belgelerin bulunduğu soruşturma dosyasının incelenip karar verilmesi gerekmektedir.
Bu durumda, disiplin suçu teşkil eden fiillerle ilgili olarak soruşturma yapılması zorunlu olduğu gibi soruşturmanın belirli usuller çerçevesinde yapılması da isnada maruz kalanların hukuki güvencesidir. Soruşturma emri verilmesi; bağımsız ve üst veya denk görevde olan bir soruşturmacı atanması, olayla ilgili tanık ve soruşturulanın ifadelerinin alınması, ifade alınmadan kişiye haklarının ve soruşturma konusunun bildirilmesi, isnat olunan fiille ilgili lehe ve aleyhe başkaca delillerin araştırılması, soruşturma sonucunda bir rapor hazırlanması ve bu raporda; olayın değerlendirilmesi soruşturmacının kanaat ve teklifini belirtmesi ve raporun ilgili makama sunulması, soruşturmayı yapan kişi ile soruşturmada elde edilen delilleri değerlendirecek kişi veya kurulların ayrı olmasının, yasal süre içerisinde isnat olunan fiiller bildirilerek sanığın savunmasının alınması gerekliliği disiplin hukukunun temel ilkelerinden olduğu gibi hukuki güvenlik ilkesinin de gereğidir.
Nitekim, uzman onbaşı olan müvekkilimize verilen ceza için tarafımızdan açılan davada İstanbul 3. İdare Mahkemesinin 2022/2407 sayılı dosyasında disiplin soruşturması yapılmadan tesis edilen ceza hukuka aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
Kararda ;
"Olayda, davacı hakkında "Uygunsuz davranışlarda bulunmak" disiplinsizliğinin işlendiği kanaatine varıldığından dava konusu disiplin cezasının tesis edildiği görülmekte ise de, idare tarafından, 23/05/2021 tarihli tutanak ve savunma istem yazısı haricinde olay ile ilgili disiplin soruşturması yapıldığına dair herhangi bir bilgi belge ve soruşturma raporu sunulamadığı görülmektedir.
Bu durumda, davacının üzerine atılı fiillerin inceleme ve soruşturmayı gerektiren nitelik ve içerik arz ettiği hususu göz önüne alındığında, disiplin cezası verilebilmesi için kusurlu halin tespitinden sonra ilgili hakkında soruşturmacı görevlendirilmesi için soruşturma emri verilmesi gerekmekteyken, verilmediği ve herhangi bir soruşturma raporu düzenlenmediği anlaşıldığından, disiplin hukukunun usul ve yöntemine uygun biçimde bir disiplin soruşturması yapılmadan, sadece savunmasının alınması üzerine davacı hakkında tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır." gerekçesine yer verilmektedir.
Diğer personel kanunlarında bulunmayan hizmete kısmi süreli devam cezası disiplin amirleri tarafından verilmekte ise de, keyfi ve usulüne uygun olmayan cezaların yargı merciilerinden döneceği kuşkusuzdur. Özellikle askeri personel için bir yıl içinde alınan birden fazla cezalar "ayırma cezasını" da doğurabileceğinden, keyfi ve hukuka aykırı olduğu düşünülen disiplin cezaları için yargı merciiilerine başvurmaktan çekinilmemelidir.
Av. Sadi KAYABAŞI
