Bilindiği
üzere en az onbeş yıl kıdemi bulunan avukatlara bazı şartları taşımaları
halinde hususi damgalı pasaport (yeşil pasaport) verilebileceği yasal
düzenlemeye kavuşturulmuş ve Pasaport Kanunu değiştirilmiştir. Bu değişiklik
sonucu Pasaport Kanununa eklenen bazı maddelerin iptali için ana muhalefet
partisi tarafından Anayasa Mahkemesine başvurulmuş, Anayasa Mahkemesinin 14.
Temmuz 2021 günlü Resmi Gazetede yayımlanan kararı ile Pasaport Kanunu’nda
yapılan bazı yasal değişikliklerin iptaline karar verilmiştir. Özellikle FETÖ
dosyaları nedeniyle soruşturma/kovuşturması olan avukat meslektaşlarımızı
ilgilendiren ve İçişleri Bakanlığına geniş yetkiler tanıyan Kanun hükümlerinin
iptaline karar verilmiştir.
7188
sayılı Kanun ile Pasaport Kanununa eklenen Ek7. Madde şu şekildedir:
“ “Ek
Madde 7- (Ek:17/10/2019-7188/2 md.) Millî güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit
edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı
ya da bunlarla irtibatı nedeniyle;
A) 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında kabul edilen kanunlar
uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları veya rütbelerinin alınması nedeniyle
pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik
idari işlem tesis edilmiş olanlardan,
B) 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal
Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek
Kabul Edilmesine Dair Kanunun 5 inci maddesi ve 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal
edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis
edilmiş olanlardan,
C) Mahkemelerce yurt dışına çıkmaları yasaklananlar
hariç olmak üzere bu Kanunun 22 nci maddesi uyarınca pasaportları iptal
edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis
edilmiş olanlardan,
haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan
herhangi bir idari veya adli soruşturma veya kovuşturma bulunmayanlara,
kovuşturmaya yer olmadığına, beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına,
davanın reddine veya düşmesine karar verilenlere, mahkûmiyet kararı
bulunanlardan cezası tümüyle infaz edilenlere veya ertelenenlere, hükmün
açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilenlere,
başvurmaları hâlinde kolluk
birimlerince yapılacak araştırma sonucuna göre İçişleri
Bakanlığınca pasaport verilebilir.”
Maddenin son fıkrası ile fıkrada yer alan “kolluk birimlerince
yapılacak araştırma sonucuna” göre, “veri/lebi/lir” şeklinde tanımlanan
kısımların tamamı Yüksek Mahkemece iptal edilmiştir.
Özellikle FETÖ üyeliği isnadıyla haklarında kesinleşmiş
bir karar olmasa bile devam eden adli soruşturma/kovuşturma yada idari soruşturmalar nedeniyle pasaport
alamayan ve pasaportlarına tahdit konulan kişiler düzenleme nedeniyle sıkıntı
yaşadıkları gibi beraat eden, mahkumiyet almayan yada takipsizlik kararı
verilen kişiler de madde nedeniyle pasaport hakkından ve dolayısıyla seyahat
özgürlüğünden yararlanamaz hale gelmişlerdi.
Anayasa Mahkemesi iptal gerekçesinde;
“42. Dava konusu kurallarda İçişleri Bakanlığı
tarafından kapsamda yer alan kişilere pasaport verilebilmesi bu kişilerin
haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan herhangi bir idari veya
adli soruşturma veya kovuşturmanın bulunmaması, kovuşturmaya yer olmadığına,
beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına, davanın reddine veya düşmesine
karar verilmiş olması, mahkûmiyet kararı bulunanların ise cezalarının tümüyle
infaz edilmiş veya ertelenmiş olması ya da hükmün açıklanmasının geri
bırakılmasına karar verilmiş olmasının yanı sıra kolluk birimlerince yapılacak araştırma
sonucuna bağlanmıştır. Kurallara göre tüm bu şartların gerçekleşmesi durumunda
dahi pasaport verilmesi konusunda İçişleri Bakanlığının takdir yetkisi
bulunmaktadır.
43. Anayasa’nın 23. maddesi uyarınca yurt dışına çıkma
hürriyetinin ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle
sınırlanabileceği ve hâkim kararı güvencesine bağlandığı gözetildiğinde dava
konusu kurallarda Anayasa’nın anılan maddesinde yer almayan sınırlama
sebepleriyle de söz konusu hürriyetin sınırlandığı ve kuralların yurt dışına
çıkış yapılabilmesini idarenin yetkisine bırakarak Anayasa’da belirtilen
sınırlama sebeplerine bağlanan hâkim kararı güvencesini ihlal ettiği
görülmektedir. Bu itibarla kuralların yurt dışına çıkma hürriyetini Anayasa’ya
aykırı olarak sınırladığı sonucuna ulaşılmıştır.”
cümlelerine yer vermekte olup, İçişleri Bakanlığına
tanınan yetkinin Anayasaya aykırı olduğu ve hakim güvencesine aykırılık teşkil
etiği sonucuna varmıştır.
Özellikle avukat meslektaşlarımızı ilgilendiren bu düzenleme
ile İçişleri Bakanlığına tanınan yetki iptal edildiğinden Pasaport Kanunu’nda
aranan diğer şartları taşıyanlar pasaport alabilecekleri gibi FETÖ ile ilgili
hiçbir inceleme/soruşturma vb geçirmeyip yine de pasaport sorunu yaşayanlar da idari
başvuruların ardından idari dava açarak pasaport hakkı kazanabileceklerdir.
Yüksek Mahkeme yürürlüğü durdurma talebini reddetmiş,
iptal kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından itibaren 1 yıl sonra yürürlüğe
girmesine karar vermiş olup, bu bir yıllık süre içinde de İçişleri Bakanlığının
talepleri reddedeceği dikkate alınırsa yüksek mahkemenin iptal gerekçesi ile
idari dava açarak pasaport hakkını elde etmek hukuken en mantıklı yol olacaktır.
Zira idari yarı merciileri Yüksek Mahkemenin iptal kararı ile bağlı oldukları
gibi iptal kararının gerekçesi ile de bağlıdırlar.
