Devlet memuru iken kamu görevinden ihraç edilen, ancak, memuriyet öncesi yada sonrası SSK/BAĞKUR prim ödemesi bulunan personele emekli maaşı bağlanmasına rağmen ihraç nedeniyle emekli ikramiyesinin ödenmediği ve bu nedenle ikramiye alabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı idari yargıda dava açılarak iptal kararı alınması gerekmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 106. maddesi ile 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılan ancak aynı Kanun'un geçici 4. maddesi kapsamında uygulanmaya devam edilen 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu'nun 39. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, 25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını dolduranlara istekleri üzerine emekli aylığı bağlanacağı düzenlenmiş; 26.01.2012 tarihli ve 28185 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6270 sayılı Kanunla değişik 89. maddesinin 1. fıkrasında, "Hizmet sürelerinin tamamı bu Kanun ve/veya 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçici 4 üncü maddesi kapsamında geçenlerden emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanan veyahut toptan ödeme yapılan asker ve sivil tüm iştirakçilere, her tam fiili hizmet yılı için aylık bağlamaya esas tutarın bir aylığı emekli ikramiyesi olarak verilir." kuralına yer verilmiş; aynı maddenin 2. fıkrasında ise, "Birinci fıkra kapsamına girmemekle birlikte, bu Kanun ve/veya 5510 sayılı Kanun'un geçici 4 üncü maddesi kapsamında hizmeti bulunanlardan mülga 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun'un 8 inci maddesi uyarınca birleştirilen hizmet süreleri üzerinden emeklilik, yaşlılık ya da malullük aylığı bağlananlara ise; bu Kanun veya 5510 sayılı Kanun'un geçici 4 üncü maddesi hükümlerine tabi olarak bu Kanuna tabi daire, kuruluş ve ortaklıklarda geçen çalışmalarının, 25.08.1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14 üncü maddesinde belirtilen kıdem tazminatına hak kazanma şartlarına uygun olarak sona ermiş olması şartıyla emekli ikramiyesi ödenir." kuralı düzenlenmiş; 01.06.2002 tarihli ve 24772 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 4759 sayılı Kanun ile değişik geçici 205. maddesinde, iştirakçilere istekleri üzerine emekli aylığı bağlanabilmesi için, iştirakçilerin 23.05.2002 tarihi itibariyle emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya kalan yıl sürelerine göre kaç yaşını doldurmaları gerektiği belirtildikten sonra, "... kadın iştirakçinin 20, erkek iştirakçinin 25 fiilî hizmet süresini tamamlamaları halinde istekleri üzerine emekli aylığı bağlanır." düzenlemesi yer almıştır.
5434 sayılı Kanun'un 6270 sayılı Kanunla değişik 89. maddesinin 1.fıkrası hükmüne göre, hizmetlerinin tamamı Sandığa tabi olarak geçen iştirakçilere yapılacak ikramiye ödemesinin, Sandığa tabi hizmetlerinin ne şekilde sona ermiş olmasına bakılmaksızın, Sandıktan aylık bağlanmış olması veya toptan ödeme yapılmış olması koşuluna bağlandığı, farklı sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak geçen hizmetleri birleştirilmek suretiyle aylık bağlananlara yapılacak ikramiye ödemesinin ise, aynı maddenin 2. fıkrası hükmünde düzenlendiği ve Sandığa tabi hizmetin kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona ermiş olması koşuluna bağlandığı görülmektedir.
Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun'un geçici 2. maddesinin son fıkrası hükmü uyarınca uygulanmasına devam olunan 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacı, çeşitli sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi suretiyle ilgililerin sosyal güvenliklerinin sağlanması olarak belirtilmiş; "Hizmet sürelerinin birleştirilmesi" başlıklı 4. maddesinde ise, farklı sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak geçen hizmet sürelerinin, bu Kanuna göre aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirileceği, ancak hizmet sürelerinin toplamının aylık bağlanmasına yeterli olmaması halinde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır.
Dolayısıyla, hizmetlerinin tamamı Sandığa tabi olarak geçen ve hizmeti, kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona ermemiş olan Sandık iştirakçilerine 5434 sayılı Kanun'un 89/1. maddesine göre koşulsuz ikramiye ödenirken, Sandığa tabi hizmeti tek başına Sandıktan aylık bağlamaya yeterli olduğu halde, fazladan, diğer bir ifadeyle hiç ihtiyacı yokken hizmetleri birleştirilmek suretiyle Sandıktan aylık bağlanan iştirakçilerin, Sandığa tabi hizmetinin kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona ermediğinden bahisle ikramiyeden yoksun bırakılmasının, 2829 sayılı Kanun'un amacına, eşitliğe ve hakkaniyete aykırılık oluşturacağı açıktır.
Uygulamada emekli olmak için gerekli hizmet süresi ve sigorta primi şartlarını taşıdığı halde memuriyetten önce SSK’ya tabi hizmet süresi bulunan ve çeşitli sebeplerle kamu görevinden çıkarılan memurlara Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından emekli ikramiyesi ödenmediği görülmektedir. Diğer bir deyişle memurun emekli sandığına tabi hizmet süresi 30 yıl olsa dahi, eğer memuriyetten önce 1 gün bile SSK primi yatmış ve bu 1 günlük prim birleştirilmişse emekli ikramiyesi alamamaktadır.Bu uygulamaya 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun 17/1/2012 tarihinde değiştirilen 89. Maddesi hükümleri gerekçe gösterilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumunun yorumuna göre memuriyete girmeden önce SSK lı hizmeti bulunan ve bu hizmeti birleştirilenler, İş Kanunu kapsamında işverenin haklı nedenle fesih sebeplerinden birisiyle işten çıkarılması durumunda işçinin kıdem tazminatı alma hakkını kaybetmesi gibi emekli ikramiyesi alma hakkını kaybetmektedir.Bu uygulama Anayasanın sosyal devlet, sosyal güvenlik, hukuki güvenlik ve belirlilik, hukuki istikrar ve kazanılmış haklara saygı ilkelerine uygun düşmemektedir.
Sadece Emekli Sandığına tabi hizmeti emekli aylığı bağlanması ve emekli ikramiyesi ödenmesi için yeterli iken kişilerin hiçbir talebi olmaksızın re’sen hizmetlerinin birleştirilmesinin aleyhe sonuç doğurması hukuken kabul edilebilir değildir. Buna göre çeşitli sebeplerle kamudan çıkarılan memurlardan Emekli Sandığına tabi 25 yıl hizmeti olup başkaca hizmeti olmayanlara emekli ikramiyesi ödenirken, Emekli Sandığına tabi hizmeti 30 yıl olup talebi olmadığı halde 1 günlük dahi olsa SSK hizmeti birleştirilenlere emekli ikramiyesi ödenmemektedir.
Ancak, emekli ikramiyesi ödenmesi talebiyle yapılan başvuruların reddi üzerine açılan davalarda Ankara İdare Mahkemelerince iptal kararı verilmektedir. Kararlarda davacıların 506 sayılı Kanuna ve 5434 sayılı Kanuna tabi toplam hizmet süreleri vurgulandıktan sonra;
"Bu durumda; Emekli Sandığına tabi hizmet süresi emekli aylığı bağlanması için yeterli olan davacıya, 5434 sayılı Kanun'un 89. maddesinin 1. fıkrası uyarınca emekli ikramiyesi ödenmesi gerekirken, istemin reddi yolunda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Öte yandan; hukuka aykırılığı saptanan dava konusu işlem nedeniyle davacının yoksun kaldığı emekli ikramiyesinin, Anayasa'nın 125. maddesi gereği idareye başvuru tarihi olan 11.02.2020 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte idarece tazmini gerekmektedir." gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmektedir.
Devlet memuru iken ihraç edilen ve memuriyet öncesi yada sonrası SSK yada BAĞKUR prim günü bulunan personele 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun 89. Maddesi bahane edilerek emekli ikramiyesi ödenmemesi şeklindeki uygulama hukuka aykırı olup, hangi tarihte emekli olursa olsun, başvurunun reddi üzerine açılacak dava ile emekli ikramiyesinin yasal faizi ile kazanılması mümkündür.
Av. Sadi KAYABAŞI
