Bilindiği üzere kolluk personeli hakkında disiplin hükümleri uzun yıllar Tüzük ile uygulanmaya çalışılmış, Danıştay tarafından Tüzüğün iptali üzerine önce 682 sayılı KHK ile, daha sonra da 7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin kabul edilmesine Dair Kanun ile konu yasal mevzuata kavuşturulmuştur. Kanun yeni tarihli olmasına rağmen dokuz kez çeşitli maddelerinin iptali için Anayasa mahkemesine başvurulmuş olup, son olarak kolluk personelinin (görev içinde) amirini eleştirmesi halinde verilen altı ay kısa süreli durdurma cezası Anayasa Mahkemesince iptal edilmişti.
Görev dışında amirin eleştirilmesi halinde 6 ay kısa süreli durdurma cezası öngören Kanunun 8. maddesinin 4/b nolu fıkrasında "5- Görev dışında amir ya da üstlerinin eylem veya işlemlerini olumsuz yönde eleştirici nitelikte söz söylemek ya da yazı yazmak" şeklindeki disiplin maddesi de Yüksek Mahkemenin E;2023/24 sayılı kararı ile iptal edilmiştir.
Kararda önce olumsuz eleştiri tanımlanmış, "Olumsuz eleştiri kavramı belirli bir konu (fikir, kişi, olay, iş, durum gibi) hakkında yapılan muhakeme ya da inceleme üzerine onun bir ya da daha fazla sebepten dolayı tasvip edilmediği yönündeki kişisel değerlendirmenin belirtilmesini ifade etmektedir." denildikten sonra kuralla ilgisi ortaya konulmuştur, "Kuralla, görev dışında amir ya da üstlerin eylem veya işlemlerine yönelik olarak sadece olumsuz nitelikte eleştirici söz söylemek ya da yazı yazmak şeklindeki fiiller için ceza öngörülmektedir. Dolayısıyla belirtilen hususlara ilişkin olarak olumlu yönde eleştiri getirilmesi kural kapsamında yer almamaktadır" denilmektedir.
Yüksek Mahkeme "İtiraz konusu kuralla görev dışında amir ya da üstlerinin eylem veya işlemlerini olumsuz yönde eleştirici nitelikte söz söyleyen ya da yazı yazan kolluk personeline disiplin cezası verilmesine imkân tanınmaktadır." tespitini yaptıktan sonra görev içinde eleştiriye ilişkin kanun maddesinin iptaline yönelik kendi kararına atıf yapmıştır;
"Anayasa Mahkemesi 26/1/2022 tarihli ve E.2021/22, K.2022/6 sayılı kararında 7068 sayılı Kanun’un 8. maddesinin (4) numaralı fıkrasının (5) numaralı alt bendinde yer alan ve görev içinde amir ya da üstlerinin eylem veya işlemlerini olumsuz yönde eleştirici nitelikte söz söylemek ya da yazı yazmak fiilinin disiplin suçu olarak düzenlenmesini öngören kuralı incelemiş ve söz konusu kuralla ifade özgürlüğüne getirilen sınırlamanın demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı gerekçesiyle kuralı Anayasa’nın 13. ve 26. maddelerine aykırı bularak iptal etmiştir."
Gerekçeli kararın devamında toplumda asayiş ve güvenliği sağlamakla görevli olan kolluk kuvvetlerince yürütülen hizmetin niteliği ve hassasiyeti gereği kolluk teşkilatlarındaki görev ve hizmet anlayışının sivil devlet memurlarına kıyasla daha katı bir disiplin ve hiyerarşi düzeni üzerine temellendirildiği hatırlatılmış, bu itibarla kuralla görev yaptıkları teşkilatlarda amir ya da üst konumunda olan kişilerin yöneltilen olumsuz eleştirilerden kaynaklı olarak görevle ilgili tasarruflarının hukukiliği ya da yerindeliği üzerine oluşabilecek şüphe veya olumsuz algıların önüne geçilerek maiyetlerinde bulunan personel üzerindeki otoritelerinin zayıflamasının ve bu suretle kurum düzeninin bozulmasının engellenmesinin amaçlandığı, dolayısıyla kuralın kamu düzeninin korunması ve sağlanmasına yönelik meşru bir amacının bulunduğu belirtilmiştir.
Kuralın lafzına bakıldığında görev içinde amir ya da üstlerin eylem veya işlemlerini olumsuz yönde eleştirmenin disiplin suçunun oluşması için yeterli görüldüğünün anlaşıldığı belirtilen kararda, kuralın görev içinde amir ya da üstlerin eylem veya işlemlerine yönelik olarak getirilen olumsuz eleştirinin otoriteyi zedeleyen, kurumun hiyerarşik düzenine veya işleyişine zarar veren bir unsur taşıyıp taşımadığı yahut genel olarak hizmet anlayışı içerisinde makul karşılanabilir nitelikte olup olmadığına bakılmaksızın her türlü eleştirinin cezalandırılabilmesine imkân tanıdığından kuralla ifade özgürlüğüne getirilen sınırlamanın demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır .
Yüksek Mahkeme bu kararda da aynı gerekçe ile görev dışında amirin eleştirilmesi halinde ceza öngören yasa maddesinin iptaline karar vermiş olup, kolluk personeli artık hem görev içinde hem de görev dışında amirini eleştirdiğinde disiplin cezası tehdidi ile uğraşmak zorunda kalmayacaktır.
Av. Sadi KAYABAŞI
